خانه
سایر منابع:
با دوستان خود به اشتراک بگذارید
می پسندم
0
سایر خبرها
حجت ظاهر و حجت باطن
در روایتی از امام کاظم(ع) که مخاطب آن هشام بن حکم – از تربیت یافتگان مکتب کلامی و عقلی اهل بیت علیهم السلام است (علیاری،1409ق،ج7،ص182) - چنین آمده: خدای را بر مردم دو حجت است: حجت ظاهر و حجت باطن: حجت ظاهر، رسولان و پیامبران و امامان(ع) است، و حجت باطن، عقل است . (کلینی،1388ق،ج1،ص16) از ملاحظه ی فرهنگ ها و کتب مربوطه معلوم می شود که حجت به دلیلی گفته می شود که نزدیک ترین راهی که به مقصد منتهی می ...
پیدایش کلام اسلامی
ارکان دین و یک منصب الهی است، و در نتیجه نصب امام بر خداوند واجب است یا از فروع دین و یک منصب مردمی است و نصب امام نه بر خدا بلکه بر مردم واجب است. عدّه ای از مسلمانان قایل به قول اوّل شدند و در این مسئله تنها نصّ را معتبر دانستند و عدّه ای دیگر قایل به قول دوّم. (24) این اختلاف هنوز هم وجود دارد و مسئله ی امامت یکی از مسایل مهم کلامی است که در کتب کلامی شیعه، معتزله و اشاعره مطرح و محلّ بحث است. ...
نگاهی به کلام قدیم
شده اند (8) که ممکن است آنها را بدین وجه کنار گذاشت که از نظر تاریخی بعد از تثبیت علم کلام در قرن دوم / هشتم به صورت یک علم پیدا شده اند. از طرف دیگر، فضلای غربی برای لفظ کلام، با قول به اینکه آن متّخذ از دیالکسیس (dialexis) یونانی است که به وسیله ی پدران کلیسا به کار رفته، یا لوگوس (Logos) که مستقیماً یا از طریق سریانی وارد شده است (9) اصلی غیر اسلامی ثابت می کنند، امّا هیچ یک از این استدلال ها ...
قدریان نخستین
.... (9) امّا ما در منابع معتبر برای این قول دلیل و سندی نیافتیم. بنابه نوشته ی احمد امین، ابن تیمیه هم معتقد بوده است که خوض در قدر، بیشتر در بصره و شام بوده و کمتر در مدینه . (10) قدریان نخستین و مذهب اعتزال فرقه ی قدریّه اگرچه اسلاف معتزله اند، ولی خود معتزلی نبودند. زیرا اولاً مؤسّس آنها به روایتی سوسن و به روایتی دیگر معبد است. معبد در سال 80 درگذشته و تاریخ مرگ سوسن به درستی ...
جبر و اختیار در کلام قدیم
جبر و اضطرار، زیرا فعل خداوند را فعل حقیقی می شناسد که اقتضای ذات اوست. در فعل حقیقی نه جبر است و نه اختیار، چون به اقتضای ذات فاعل است (73) و گاهی نیز خدا را صراحتاً مرید غیرمختار دانسته و گفته است در عالم اصلاً وجود ممکنی نیست و وجود در وجوب و امتناع منحصر است. (74) اقسام اختیار 1) اختیار خالص یا محض که نظریه ی جمهور معتزله است. اختیار در اصطلاح این فرقه، صحت صدور فعل یا ترک از قادر است به ...
دیدگاه های فلسفی ابراهیم نظّام
دانسته است. (33) البته، او گاهی هم می گفته که: خداوند قادر است امثال دنیا و امثال امثال آن را تا بی نهایت خلق کند (34) که با قول به تناهی مساحت موجود و خلق بالفعل عالم تنافی ندارد. تناهی حرکت نظّام برخلاف قول ارسطو و سایر فیلسوفان و بر وفاق متکلّمان قایل به تناهی حرکت بوده، عالم را حادث می دانسته و جز خدا به قدیمی اعتقاد نداشته است. (35) عدم بقای اعراض میان اهل فلسفه و کلام اختلاف واقع ...
نخستین فیلسوف مسلمان
...: من کسی را در فقه و کلام اعلم از نظّام ندیدم. (76) همچنین به روایت ابن المرتضی و عبدالجبار، جاحظ گفته است: می گویند در هر هزار سالی مردی پیدا می شود که بی مانند است، اگر این سخن درست باشد او ابواسحاق نظّام است. (77) باز جاحظ در کتاب الحیوان در مقام مدح نظّام و اصحاب وی نوشته است: اگر نگفتم که اگر اصحاب ابراهیم و خود ابراهیم نبودند عوام معتزله هلاک می شدند این را می گویم که او راه هایی ...
عدم ذکر نام علی (علیه السلام) در قرآن
سبعا حتی فسرّ ذلک لهم رسول الله ... . (5) به دیگر سخن از آنجا که قرآن کتاب محدود است و امور جزئی غیرمتناهی می باشد، روشن است که کتاب محدود باید به امور کلی بپردازد لذا قرآن تبیین امور جزئی از جمله امامت را به پیامبر خویش واگذار نموده است. (6) به تعبیر آخر امور جزئی نامحدود است و شامل اهم مسائل دینی می شود از قبیل بحث وجود خدا مثلاً جسم است یا نه؟ صفات خدا که آیا با ذات متحد است یا نه؟ در این ...
مناظرات امام صادق(ع) چگونه بود؟
(علیه السلام) گفته شد پروردگارت را به چه شناختی؟ حضرت فرمود: به فسخ تصمیمها و نقض ارادهها; تصمیمی گرفتم آنگاه آن را برهم زدم، اراده چیزی کردم، سپس آن را گسستم. امام صادق (علیه السلام) در این پرسش و پاسخ با تذکر دادن به امور ملموس در زندگی انسان بر ربوبیت الله و حضور تدبیر الهی در حیات بشر استدلال کرده است. 11 محسوس نمودن امور معقول سید مرتضی مینویسد که جعد بن درهم ...
فرق نبی و امام در چیست؟
از امت، تأدیب جانیان و... . در معنای اوّل، نبی با امام، مشترک است؛ زیرا هر نبیی مقتداست و پذیرفتن قول و فعل او، لازم است؛ اما در معنای دوم، اختلاف دارند؛ زیرا صرف نبی بودن به معنای تشکیل حکومت نیست، بلکه ممکن است مصلحت اقتضا کند که پیامبری مبعوث گردد و فقط مامور به ابلاغ مصالح خلق باشد؛ نه بیشتر.[2] چنان که گفته اند: کار انبیا، صرف آدرس دادن است، برعکس امام ، که هدایت او، دست خلق گرفتن ...
بدون شک تنها امامی معصوم، محافظ شریعت است!
شیعه بالاتفاق معتقد است خداوند متعال حکیم است و دین را بدون رهبر و راهنما و مفسر رها نکرده است و در تمام زمان ها امامی معصوم را برای هدایت بشر قرار داده است. بنابراین هیچ عصر و زمانی از امام معصوم خالی نیست. شیعه بر این مدعای خود هم ادله عقلی ارائه کرده است و هم ادله نقلی؛ یکی ادله عقلی مطرح شده در لسان علمای شیعه برهان معروف به حافظ شریعت است.[1] در این برهان گفته می شود: به اتفاق ...
چرا شیعه امام خود را معصوم می داند؟
سنت هم از جمله این مجموع است. قیاس نیز حجت نیست؛ بنابراین، بر مجموع هم اشکال وارد خواهد بود. نتیجه می گیریم که حفاظت از شریعت، تنها به وسیله امام صورت می گیرد؛ بنابراین، باید در جامعه امامی معصوم وجود داشته باشد تا دین را از خطر سقوط و انحراف، حفظ کند. ________________________ پی نوشت [1]. امامت پژوهی(بررسی دیدگاههای امامیه، معتزله واشاعره)، ص 158٫ ...
محدوده علم امام تا کجاست؟
برخی از متکلمان شیعه علم غیب داشتن، از صفات واجب امام و شرط امامت نیست و عقل، به وجوب چنین شرطی، حکم نمی کند و اگر خداوند، امام را به این صفت متصف کند، از باب اکرام و لطف به امام است. اگر اخباری در این باره رسیده باشد که ائمه اطهار(علیهم السلام) چنین علمی داشتند، واجب است بپذیریم و مانعی هم در تحقق چنین علمی برای امام، وجود ندارد. اشکالاتی که بر امکان چنین علمی برای امام وارد شده است نیز درست ...
دلایل و شبهات ملحدان و نقد آنها در اثبات خدا (1)
تطابق ذهن با واقع بود، خود با برهان اخلاقی به اثبات خداوند می پرداخت. 3. باری نقصان معرفت بشری نسبت به شناخت ذات الاهی و هم چنین صفات مقام الوهی یک اصل بدیهی است، اما این موجب نمی شود که اصل وجود خداوند نیز قابل اثبات نباشد. 4. اما نسبت تغییر و تحول به علم انسان، باید گفت، تغییر و تحول در علوم حسی روی می دهد و دلیل آن خطا و تغییر در محسوسات است که از آن به علم سرایت می کند. اما علوم ...
خاستگاه آموزه ی ارجاء در اسلام
، اختلاف در قرآن؛ برخی قرآن را مخلوق دانستند برخی غیر مخلوق و برخی دیگر قایل به توقف شدند، اختلاف در ماهیّت باری تعالی؛ برخی گفتند خداوند ماهیّت دارد ولی ما آن را در دنیا درک نمی کنیم، امّا در آخرت خداوند برای ما حس ششمی خلق می کند که بدان وسیله ماهیّتش را درک می کنیم، برخی دیگر ماهیّت را از خدا نفی و انکار کردند، اختلاف در قدر؛ برخی به قول معتزله گرویدند، اختلاف در اسماء و صفات خداوند؛ برخی به قول ...
دیدگاه مرجئه درباره ی ایمان
دیگر با هیچ ارتداد و کفری کافر نمی شود و برای وی هرگز کبیره ای نوشته نمی شود. معتزله گفتند مرتکب معصیت کبیره با وجود ایمان و طاعات صد ساله هرگز از آتش خارج نمی شود. امّا او (اشعری) راه وسط پیمود و گفت امر مؤمن موحّد وابسته به مشیّت خداوند است، اگر بخواهد عفو می کند و وارد بهشت می گرداند و اگر مشیّتش قرار گیرد او را به واسطه ی فسقش کیفر می دهد سپس داخل بهشت می گرداند و امّا مخلّد در آتش نمی گرداند ...
بنیان گذار کلام اعتزال
رفته است. (22) عبادت و زهد واصل پیروان و موافقان واصل عبادت، زهد و پارسایی او را ستوده و در این مقام سخن ها گفته اند، از جمله، عمروبن عبید که از پیشکسوتان معتزله است، او را عابدترین و زاهدترین اهل زمان شناسانده و نوشته است: من سی (یا بیست) سال در مصاحبتش بودم، از وی هرگز گناهی ندیدم . (23) جاحظ گفته است: تمام اصحاب ما اتفاق نظر دارند که واصل از کسی دینار و درهمی نگرفت و از اینجاست که در رثای ...
دیدگاه های کلامی واصل بن عطا
؛ بنابر نوشته ی شهرستانی، اعتزال واصلیّه مبتنی بر چهار قاعده است: قاعده ی اول: نفی صفات باری تعالی علم، قدرت، اراده و حیات؛ به زعم شهرستانی، این قاعده و مقاله در آغاز ناپخته و ناسنجیده بوده، واصل بن عطا در آن بدون تأمّل و بر اساس قولی سطحی و ظاهری، یعنی بر اساس اتفاق (عقلاً) بر محال بودن وجود دواله ی قدیم، اظهارنظر کرده و گفته است که اگر کسی برای ذات کبریایی در معنی صفتی قدیم اثبات کند، اثبات ...
فیلسوف معتزله
ابوالحسن اشعری پس از ذکر عقیده ی وی درباره ی صفات خداوند، نوشته است: او این عقیده را از ارسطاطالیس گرفته است. (46) شهرستانی نیز گفته است: شیوخ معتزله کتب فلاسفه را که در ایام مأمون انتشار یافته بود، مطالعه کردند؛ مناهج آن را با مَناهج کلام درآمیختند... و شیخ اکبر آنها، ابوالهذیل، در مسئله ی عینیّت صفات خداوند با ذاتش، با فلاسفه موافقت کرد . (47) باز در جای دیگر می نویسد: ابوالهذیل، عقیده ی خود را در ...
دیدگاه های کلامی ابوالهذیل علّاف
صفات همان ذات است و برگشت آنها به سلوب و لوازم است، نه به معانی قائم بر ذات، (9) بنابراین، حمل در قضایای: الله عالمٌ، قادرٌ حیٌّ و ... حمل حقیقی نیست، بلکه اعتباری است. گفتنی است که شهرستانی پس از نقل قول ابوالهذیل درباره ی صفات به بیان فرق میان آن و قول جمهور معتزله می پردازد که گفته شد صفات را به کلّی از باری تعالی سلب می کنند و ذات را نایب از صفات می شناسند و می نویسد: فرق بین قول قایلی که می ...
اساس سیر و سلوک در کلام رسول خدا و امام صادق (صلوات الله علیهما)
و رقّ منشور و صادر اولی که خدا را با تمام اسماء و صفاتش می نمایاند، خلیفه الله و انسان کامل است(و علم آدم الاسماء کلها) همو که تمام عالم و آدم را در دل خود جای داده (و کل شیء احصیناه فی امام مبین؛ ای علی ابن ابوطالب صلوات الله و سلامه علیه- بحارالانوار، ج 35، ص 427، حدیث 2) بر اساس این جهان بینی، محبت و عشق را خدا از ازل بنیان نهاد و برخود تجلی کرد و به ذات و اسماء و صفات خود عشقبازی ...
تأویل قرآن در نگاه علامه
به عنوان بطلان رد نماید (آیر،18:1384) با توجه به این معیار، قول به وجود خداوند از آنجا که بر حسب ظهورات تجربی قابل تعریف و اثبات نیست، جزء گزارههای مابعدالطبیعی محسوب می شود و بنابراین بی معناست؛ یعنی گزاره خدا وجود دارد نه صادق است و نه کاذب (همان: 9-138). پس از تعمیق و گسترش نظریات پوزیتیویستها، متفکران دینی عمدتاً به دو گروه واقعگرا و ناواقعگرا تقسیم شدند. واقعگرایی نظریهای است ...
جلوه هایی از ارادت غزالی به ائمه اطهار(ع) با استناد به کیمیای سعادت
حسین(رض) یکی را دید که غیبت همی کرد. گفت: خاموش که این نان خورش سگان دوزخ است . (غزالی، ج 1، ص 88) 4. در موضوع حج نوشته: علی بن حسین(رض) در وقت احرام زرد روی شد و لرزه بر وی افتاد و لبیک نتوانست زد. گفتند: چرا لبیک نگویی؟ گفت: ترسم که اگر بگویم، گوید: لالبیک و لاسعدیک. چون این بگفت از اشتر بیفتاد و بیهوش شد . (غزالی، ج 1، ص 239) د. امام جعفر صادق(ع) در حقوق صحبت و ...
مطالعات جغرافیایی در تفسیر المیزان
، علاّمه رحمه اللّه در تفسیر آیه به آیه، به سیاق آیات توجّه بسیار داشته اند (ر.ک؛ علی مهر، 1384: 375). علاّمه در مواردی که مطالب علمی هماهنگ با سیاق آیات نیستند، آنها را نمی پذیرد و در مقابل، نظری را که هماهنگی با سیاق دارد، ترجیح می دهند. به طور مثال ایشان ذیل آیه ﴿وَتَرَی الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَه وَهِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ...﴾ (النّمل/ 88) دو قول نقل می کند. در قول اوّل ...
برهان نظم در اثبات خدا (1)
...، موجّه و سازگار است. پس نمی توان نظم را دلیل منطقی اثبات خدا با فرض اثبات صفات خاص آن مقام قدسی به شمار آورد و نهایت آن، اثبات ناظم هوشمند است که البته با ضمیمه کردن استدلال های عقلی از جمله اصل علیت مثبت وجود خداوند خواهد بود. پاسخ چند شبهه بر برهان نظم اشکالات و شبهات مختلف و متکثری وارد شده است که اینک به گزارش و نقد آن می پردازیم. شبهه اول: ابهام در تعریف نظم و دخالت غایت آن ...
متن کامل سخنرانی دکتر عزیزی در همایش ملی بانکداری اسلامی
معنی عدم ایمان به خداست و نوعی معنای کفر را در ذات خود دارا است. 2- یآ ایها الذین امنوا اتقوا الله و ذروا ما بقی من الربآ ان کنتم مؤمنین (آیه 31 سوره بقره) ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا بترسید، اگر ایمان به پروردگار دارید، آنچه از ربا باقی مانده رها کنید . اینکه گفته شده اگر ایمان دارید ربا را رها کنید چون هزینه ی از دست رفته پول را خداوند جبران می کند. ...
برهان نظم در اثبات خدا (2)
نمی کند، چرا که وجود نظم جهان با تکثر ناظم ها سازگاری دارد، به این صورت که چند فاعل قادر و هوشمند ممکن است با توافق یکدیگر به جهان نظم و سامان بخشند، هم چنین لازم نیست که این فاعل ها و ناظم ها دارای صفات کمالی مانند عدالت و خیرخواهی باشند. تحلیل و بررسی پاسخ این شبهه روشن می شود، آن جا که گفته شد که وحدت خداوند و هم چنین صفات کمالی را نه با دلیل نظم بلکه با براهین دیگر باید تبیین و تقریر کرد ...
برهان فطرت در اثبات خدا (2)
در باطن خود، یک آفریدگار برتر و متعالی را مشاهده می کنند و به آن امیدوارند و دل می بندند، بعد از آن خبر می دهند. در علم منطق راز و رمز صدق علم حضوری و عدم خطایی بودن آن را چنین گفته اند: که چون معلوم در ذات عالم است، دیگر فرض و راهی برای تصور خطا نیست. مگر این که کسی در همه چیز حتی در اصل واقعیت و وجود خویش و علم به تشنگی و گرسنگی خود شک کند که آن از مکتب رئالیسم خارج شده و در دام ایده ...
