خانه
سایر منابع:
با دوستان خود به اشتراک بگذارید
می پسندم
0
سایر خبرها
ضوابط و احکام بدعت از نگاه مذاهب فقهی
مردم احکامی را وضع کرده است. معروف ترین بیان، در تعداد و اقسام مقاصد شریعت از محمد غزالی است. وی مصالح و مقاصد مورد نظر شارع را از جهت قوت واهمیت به سه قسم ضروری، حاجی و تحسینی تقسیم کرده و مقاصد ضروری را در پنج مورد بیان کرده است: حفظ دین، جان، عقل، نسل و مال. (3) این بیان غزالی نه تنها از سوی گروه گسترده ای از عالمان اهل سنت مورد تبعیت قرار گرفت؛ بلکه عالمان بزرگی از امامیه چون شهید اول، فاضل مقداد ...
زبان نمادین دین از نگاه غزالی بازخوانی جواهر القرآن (2)
قالب نظریه ی زبان نمادین قرآن قابل فهم است و با نظر به هشت نوع دانشی است که در این سوره هست (صص71-72). یادکرد آیةالکرسی در روایات همچون سید آیات قرآن، سببی مشابه دارد. همچنان که گفته شد، عالی ترین علوم قرآن دو قسم اول از معرفت خدا، یعنی معرفت ذات و صفات اوست. همه ی دیگر اقسام علوم برای دست یابی به همین معرفت مطلوب اند و این معرفت، فی حد ذاته مطلوب است. آیةالکرسی تنها دربردارنده ی ذکر ذات و ...
ابوطالب مکی و ابوحامد غزالی
موضوع- مثلاً صلاة- سخن می گوید، ابتدا به فضایل آن و آیات و اخبار و آثار (روایات) مرتبط با آن پرداخته و سپس به توضیح معنای ظاهری، وجوه صوری و مفهوم باطنی آن مشغول می شود. این معرفیِ نظام مند و سازمان یافته، ویژگیِ خاصِ احیاء است و نه قوت القلوب. مکّی صفحات کتابِ خود را غالباً تنها با ذکر آیاتی از قرآن، روایاتِ پیامبر و سخنانِ بزرگانِ دین پُر می کند. او هرگز- جز در مواردی نادر- بابِ مباحث نظری و تفسیری ...
نگاهی به شعر و شاعری ابوحامد محمد غزّالی توسی (1)
هنوز به شمار انگشتان دو دست هم نرسیده است.(1) غزّالی شخصیتی چند ساحتی است. او پیش و بیش از هر چیز یک صوفی اندیشه مند و نگرانِ اخلاق و فضیلت جامعه ی اسلامی/ انسانی است. شاید برخی شگفتی نمایند که چگونه نخستین حجةالاسلام جهان اسلام با آن همه گرفتاری ها و درگیری های کلامی/ فلسفی/ فقهی/ آموزشی/ ستیهندگی با دبستان های گوناگون عقیدتی / آیینی و نگارش بیش از 70 کتاب، رساله و تک نگاشت، حال و مجال شعر ...
حیرت غزالی و شک دکارتی (2)
همین جاست که او ادلّه ی شکاکانه خود را مطرح می کند تا میزان یقینی بودنِ واقعی این یقینیات اولیه را بسنجد. 4-2. شکاکیت استدلالی غزّالی و گذر به شکاکیت مزاجی روانی مراحل یا ادله ی شکاکیت به نظر غزّالی در دو مرحله می تواند مطرح شود ابتدا در محسوسات و سپس در ضروریات و پس از آن هم بحران و بیماری شکاکانه که در ساختار روانی غزالی به وجود می آید و به اختیار خود نمی تواند از آن خارج شود. 1-4-2 ...
تأثیرات اندیشه های تفسیری غزالی بر صدرالمتألهین شیرازی
تفسیری در این موضوع سخن گفته است؛ مثلاً در متن اسقار، تنها در دو صفحه (نک به: ج2 ص343-344) بحث کرده، ولی در تفسیر قرانی (نک به: ج4 صص150-175)، مفاتیح الغیب (نک به: صص73-98)، رساله مستقلِّ متشابهات القرآن (نک به: سه رساله فلسفی، ص257-284) و شرح اصول کافی (نک به: ج3 صص 341-352) این موضوع را به طور مفصل مطرح و اقوال گوناگون را مورد نقد و نظر قرار داده است. او در شرح کتاب التوحیدِ اصول کافی، باب ...
تحلیل مبنایی و محتوایی کتاب القسطاس المستقیم (1)
اولین شکل قیاس اقترانی می پرسد، چرا باید کسی چون غزالی که قادر به نگارش شرحی کاملاً تخصصی بر منطق ارسطویی است، وقت خود را صرف مسائل پیش پا افتاده ای از این قبیل کند؟ (Watt, 1963: 69-70).(5) نظر کلاینکنخت (Kleinknecht) (1972) در این زمینه مساعدتر است، اما تازه ترین و مثبت ترین ارزیابی در این باب از گوئین (Gwynne)(2004) است. او ضمن بحث از فزونی یافتن علاقه مندی ها به شناخت اشکال برهان در قرآن (برای ...
تحلیل مبنایی و محتوایی کتاب القسطاس المستقیم (3)
. هر معرفتی که لزوماً بدیهی نیست، به واسطه ی موازینی که در نفس او نهاده شده، برای صاحبش حاصل می شود، گرچه او از آنها آگاه نباشد (قسطاس: 184؛ ترجمه 314). این دیدگاه با نظر ابن حزم بی شباهت نیست که فهم منطق، ذاتی هر شخص تیزهوشی است (ابن حزم 1959: 3). هرچند اینکه غزالی منطق قیاسی را راهی به سوی علم مطلق خدا دانسته است، ظاهراً برخلاف نقطه نظر وی در مُنقِذ است. در آنجا، او ذیل بحث در باب جایگاه منطق در ...
تأثیر روابط اجتماعی صمیمانه بر بهداشت روان
این مورد مباحث زیادی مطرح کرده باشند، به ندرت می توان مطلبی در این زمینه مشاهده نمود. از طرفی، هرچند این موضوع در منابع دست اول دینی، یعنی قرآن و سنت، آیات و احادیث فراوانی به خود اختصاص داده است، ولی به نظر می رسد به رغم تلاش های خوبی که اخیرا برای تطبیق مباحث روان شناسی با این منابع شده، اثری که با تمرکز بر تأثیرات روانی ایجاد روابط صمیمانه با دیگران، آیات و احادیث را گردآوری کرده باشد وجود ...
آیا غزّالی، یک اشعری بود؟ (1)
سرویس اندیشه جوان ایرانی ؛ بخش شعر و ادبیات: نویسنده: کوجیرو ناکامورا ترجمه: امیر یوسفی چکیده پاره ای پژوهشگران آثار غزّالی چون دابلیو. ام. وات یکی از معیارهای سنجش اصالت آثار غزّالی را تعلق خاطر وی به مکتب اشعری دانسته اند. (1) نویسنده کوشیده تا براساس شواهدی از اقوال غزّالی، نظر خاص وی درباره اشعری و اشاعره، شواهدی از ابن خلدون و تقابل جدی آراء غزّالی با اشاعره در ...
آیا غزالی، یک اشعری بود؟ (3)
.... (صص178-179)(7)" ابن قیّم می گوید تنها حکم حقی که می توان در باب روح صادر کرد که مورد تأیید قرآن، حدیث، اجماع صحابه، عقل و فطرت هم باشد، همین حکم است که گفته شد. پس طبق نظر ابن قیّم، دلیل این که متکلمان سنتی، روح را یک نوع جسم به شمار می آورند، این است که صفات، افعال و احکام روح نظیر حرکت، انتقال، عروج، هبوط، بهره مندی از احسان یا مکافات، لذت و الم را ثابت کنند (ص201). وانگهی این ...
منجم و حکیمی که رصدخانه و کتابخانه مشهور مراغه را تاسیس کرد
مقاله اول را از کتاب اخلاق ابن مسکویه بنام الطهاره ، مقاله دوم را از تدابیر المنازل ابن سینا و مقاله سوم را از مدینه فاضله فارابی گرفته است. اخلاق ناصری دارای سه مقاله است. مقاله اول کتاب در حکمت عملی و مقاله دوم در تدبیر منزل و مقاله سوم در سیاست مدن است. در فصل هفتم مقاله اول با عنوان بیان خیر و سعادت که مطلوب، از رسیدن به کمال آن است به تفکر در پیشرفت صنعت اشاره کرده و مراحل ...
رده بندی دانش ها از دریچه ی چشم امام محمد غزالی (1)
نظری- نخست چیزی است که موضوع آن کار و کنش فرد انسان؛ سپس انسان در خانه و آنگاه انسان در اجتماع است. در پی این مرزبندی، دانش ها به سه دسته یا گونه بخش می شوند: اخلاق، که موضوع آن کُنش انسانی در پیوند با فرد است؛ تدبیر منزل (اداره ی خانه و خانواده) که موضوعش کُنش انسانی است از آن نظر که در خانواده است؛ سیاست که موضوع آن کنش انسانی در درون جامعه است. دانش های وابسته به شعر جزو دانش های کاربردی ...
رده بندی دانش ها از دریچه ی چشم امام محمد غزالی (2)
، تهران، نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1381، صص292-323. 11- غزّالی، میزان العمل، صص230-231. 12- همان، صص351-352. 13- میزان العمل، صص 230، 232؛ 372، 355. 14- همان، ص358. 15- میزان العمل، ص330. 16- همان، ص330. 17- غزّالی، جواهر القرآن (بیروت، الطبعة الثالثة، بیروت 1978)، صص18-25. 18- غزّالی، الرسالة اللدنیة (همراه با القصور العوالی از رساله های غزّالی)، تقدیم محمد ...
دقّ البابی برباب نامفتوح هجی کردن هگل
فرهنگ امروز/ حامد صفاریان: “... sed magis amica veritas!” ایدئالیسم آلمانی در ایران تاکنون فلسفه ای بداقبال بوده است. این فلسفه برای ما نه فقط ناشناخته مانده، بلکه هنوز گرفتار خوانش های سطحی و بدفهمی های بی شمار است. همۀ دانش ما در این حوزه، و همۀ پژوهش هایی که تا کنون در اطراف ایدئالیسم آلمانی سامان داده ایم، نتوانسته از حد پارافراز [1] و حاشیه نویسی های دست دوم فراتر رود. به جرئت می توان گفت که از چهره های اصلی این فلسفه، یعنی فیخته، شلینگ و هگل، و نیز از فیلسوفانی ک ...
غزالی و اخلاق داوری (1)
این گونه باورها، دیگران را نیز تکفیر می کند یا خیر، و آیا به استناد عقاید فوق می توان کسانی چون فارابی یا ابن سینا را کافر دانست، یا نه. وی در نقد فلاسفه از این نقطه می آغازد که همه فلاسفه را به رغم تنوع آرای خود، در مجموع می توان در سه گروه گنجاند: 1. دهریون یا دهری ها که منکر صانعی مدِّبر برای عالم هستند؛ 2. طبیعیون یا طبیعت گرایان که هرچند به وجود خداوند یا صانع مدبر ایمان دارند، لیکن ...
غزالی و اخلاق داوری (2)
رعایت نکرده اند؛ 5. سیاسیات یا علوم سیاسی که فلاسفه آن ها را از کتاب های الهی فرود آمده بر پیامبران و حکمت های نقل شده از پیامبران گذشته برگرفته اند ؛ 6. اخلاق که باز فلاسفه همه سخنان خود را در این زمینه از کلام صوفیه برگرفته اند و با سخنان خویش درآمیخته اند، تا به این ترتیب باطل خود را ترویج کنند .(2) بدین ترتیب، پنج ششم فلسفه بی اشکال است و عمدتاً در یک ششم آن یعنی الهیات مشکل رخ داده است ...
غزالی و اخلاق داوری (3)
احیاء علوم الدین نمونه هایی از سخنان فلاسفه قدیم یافت می شود. اما از نظر وی این پندار خطا است، برعکس برخی از این سخنان حاصل تأملات خود غزالی است و بعید نیست که از باب توارد خاطر باشد و برخی در کتب شرعی دیده می شود و مضمون بیشتر آن ها در کتب صوفیه موجود است .(3) بدین ترتیب، غزالی می پذیرد که برخی از آموزه های فلسفی در آثارش راه یافته اند، لیکن مدعی می شود که آن ها یا زاده اندیشه خود وی است یا در ...
جایگاه تاریخی غزالی در منطق دوره ی اسلامی
نوشتار کوتاه پنج عنصر را یادآور می شویم: تنوع آثار، گوناگونی رشته های علمی، موضع یونان گریزی، دیدگاه خاص دین شناختی (موضع کلامی و مشرب فقهی)، تأثر از آثار منطقی ابن سینا و نقش وی در تهذیب منطق نگاری دو بخشی سینوی. طرح مسأله غزالی در کنار سایر آثارش، به تدوین آثار منطقی نیز می پردازد. وی به رغم تهافت نویسی به دانش منطق اقبال می کند و برخلاف فیلسوفان متأخری چون ملاصدرا (د. 1050) به یک یا دو ...
صوفی شالوده شکن (1)
این جهانی . (2)اختلاف تأویل ها، به اختلاف تحقیق در برهان ها راجع است، نه به اختلاف فرق در تأویل بر این درجات پنج گانه. اما باید میان اهل نظر این فرق در باب برهان هم قانونی باشد که در آن اتفاق نظر داشته باشند و همگی بدان معترف باشند، چون اگر در مورد میزان توافق نداشته باشند، ممکن نیست که با سنجیدن هم به رفع اختلاف رسند.(3) اما، در گفتمان پساعلمی- عقلی غزالی (غزالی صوفی)، علم از هر گونه شک و ...
هرمنوتیک صوفیانه ی غزالی
برخوردی است با متن، برخوردی بدون دخالت نظر هیچ ساختاری معنادهنده، چه سنتی باشد چه غیر. در حادثه ی عرفانی دیگر ذهنی جدا از عین وجود ندارد، منی وجود ندارد که بخواهد در برابر سنت بایستد. این نکته ی آخر مهم است، چون عزمِ غزالی بر وفق دادن هرمنوتیک با دستورات صریح قرآن است؛ در قرآن تفسیر بی اندازه و گزاف و تفسیرهایی که متن را نقض کنند، نهی شده اند.(7) قرآن به خاطر تأکید مکررش بر وضوح زبانی و نیز محکوم کردن ...
ویژگی ترکیبی اخلاق غزالی (1)
کتاب المنقذ(28) هم متذکر می شود. گویا مستند غزالی در باب نظرِ فیلسوفان مسلمان پیرامون اخلاق، ابن سیناست، چرا که این نوع تقسیم بندی علم، میراث ابن سیناست. طبقه بندی ابونصر فارابی از علوم، مغایر با این است. که چون اخلاق را علمی مجزا و مستقل نمی داند، بلکه ذیل سیاست می گنجاند.(29) غزالی، حوزه ی سیاست را از اخلاق تفکیک می کند و در این کار، تابع نظر ابن سینا و اسلاف صوفی خود است، چرا که رأی ابن ...
نقد ملاصدرا بر غزالی
سرویس اندیشه جوان ایرانی ؛ بخش شعر و ادبیات: نویسنده: علی رضا ذکاوتی قراگزلو چکیده: نویسنده ضمن اشاره به وجود مشابهت بسیار در سلوک فکری و روحی و جایگاه متفاوت برهان در نظام فکری غزالی و ملاصدرا به مطالعه تطبیقی دیدگاه های این متفکران در مسائلی چون وضع معرفتی نفس پس از مرگ، بدن اخروی، تناسخ و ... پرداخته و از رویکرد دوگانه ملاصدرا با غزالی پرده برمی دارد. *** حجة ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (1)
از صوفیان، که بر ارزش عشق به خداوند تأکید می کنند، آمده است.(10) به نظر می رسد که غزالی اهمیت چندانی برای این احادیث و گفته ها قائل نیست- از نظر او، این ها فقط نوعی فتح باب رسمی است- زیرا امری آشکارند (امر ظاهر). به علاوه، این ها حتی در حکم نقاط عزیمت به بحث بیشتر نیز نیستند. چون معنای حقیقی عشق پنهان است، جان کلام او این است که آن را بیابد (تحقیق).(11) ولی، طی بحث خود، گاه احادیثی را به مثابه ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (2)
..., p. 315. ابن سینا جود را به مثابه بخشش نه به خاطر پاداش تعریف می کند. الشفاء، الهیات، جلد6، فصل 5، ص296. 7- Abrahamov, :Causality”, p. 89. 8- شایان ذکر است که طبق نظر ارسطو رابطه ای میان خداوند و شرّ وجود ندارد، زیرا خداوند وجودی سرمدی است. Metaphysics, VII-IX, Eran, pp. 236-238. CF. al-Ghazali - Tah ful, p. 94. 9- De natura deorum, II, 121, and 120-130 ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (3)
, 1.27). Pines, trans., Vol. I, p. 7. طبق نظر پینز، تشبیه درخشش صاعقه ها برای حقیقت از کتاب الاشارات و التشبیهات (به کوشش جی فورگت، لیدن، 1892، ص202 به بعد) اثر ابن سینا نشأت گرفته است. “The Limitations of Human knowledge According to Al-Farabi, Ibn Baja, and Maimonides", Studies in Medieval Jewish History and Literature, ed. I. Twersky, Cambridge Mass, and London 1979, p. 89. 25 ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (4)
، قدرت، اراده و علم، است. اگر یک هنرمند، مثلاً یک خیاط، یا یک نویسنده، را در حین کارش ببینیم، زندگی، علم، قدرت و اراده او برای کار ظهور می یابند، چون از کارش استنتاج می شوند. حال، همه پدیده های جهان، اعم از این که در جمادات باشند، یا در نباتات، یا در حیوانات، یا در انسان، و از جمله تغییراتی که در او رخ می دهد، وجود خالق جهان، هدایت گران، و محرک آن را تأیید می کنند. علاوه بر آن، علم، قدرت، بخشندگی، و ...
سلوک فکری غزالی (1)
سرویس اندیشه جوان ایرانی ؛ بخش شعر و ادبیات: نویسنده: فرانک گریفل ترجمه: ابوالفضل حقیری چکیده نویسنده ضمن اشاره به وجود مشابهت بسیار در سلوک فکری و روحی و جایگاه متفاوت برهان در نظام فکری غزالی و ملاصدرا به مطالعه تطبیقی دیدگاه های این متفکران در مسائلی چون وضع معرفتی نفس پس از مرگ، بدن اخروی، تناسخ و ... پرداخته و از رویکرد دوگانه ملاصدرا با غزالی پرده برمی دارد. ...
سلوک فکری غزالی (2)
، پیش از آن و در قرن نهم وارد گفتمان اسلامی درباره خلقت جهان شده بودند (1987, 55-56, 86-116, 366-75 Davidson). در پایان تهافت غزالی می پرسد آیا بیست مسئله بحث شده در کتاب درست هستند یا نادرست. او می گوید اغلب آن ها نادرست هستند، با این همه از نظر دینی مشکلی ایجاد نمی کنند. برخی مواضع هم باطل و هم از نظر دینی مشکل ساز تلقی شده اند. این مواضع، سه موضع از فلسفه ی ابن سینا هستند، یعنی: 1. جهان آغازی ...
نقد و بررسی تکفیر از دیدگاه سلفی وهابی و سلفی جهادی
تفکر را تعدیل کنند. آن ها در این راستا بسیاری از اسباب و عواملی که محمد بن عبدالوهاب آن ها را از اسباب تکفیر بر می شمرد، تعدیل کردند و روششان در باب تکفیر، برخلاف روش ابن عبدالوهاب بوده است. (37) این اعتدال اخیر در موضع علمای طرف دار سلفیه، دو عیب دارد: 1. این که پس از جنگ دوم خلیج به وجود آمد و گویا در پاسخ به درخواست دولت ها بوده است. 2. در روش آن ها تنها به بیان شیوه بسنده شده است، اما ستایش از ...
