چنین نقش اصلاح گرایانه ای و به همراه انحطاط سال های آخر پادشاهی ناصری باعث شد تا اندیشه تغییر وضعیت نابسامان، امید از حاکمیت قاجاری و اندیشه استبداد منور بریده و سویه ای دموکراتیک بیابد. این تحول منجر به چیزی شد که محمد توکلی طرقی از آن با عنوان شکل گیری نفس مشروطه خواه تعبیر می کند. ایدئولوژی مشروطه از متن پاسخی به مساله تجدد برمی آمد؛ ولی شکل و قالب گذار از معضل عقب ماندگی را در نفی خودکامگی و ...