خانه
سایر منابع:
با دوستان خود به اشتراک بگذارید
می پسندم
0
سایر خبرها
نقد رویکرد ابن تیمیه در منهاج السنه در باب مقام علمی امام علی (ع) بر اساس متون اهل سنت
با قرآنشان و میان اهل انجیل به انجیلشان و میان اهل زبور با زبورشان داوری می کردم. به خدا قسم هیچ آیه ای نازل نشده است در شب یا روز، دره یا کوه، مگر اینکه من بهتر از همه می دانم که درباره چه کسی و راجع به چه چیزی نازل شده است . این سخن دلالت بر آن دارد که حضرت (ع) به مجموع علوم الاهی احاطه داشته است (حلی، 1371: 107). مقام علمی امام علی (ع) در اندیشه ابن تیمیه ابن تیمیه در ...
سروده هایی به مناسبت روز جهانی قدس
به گزارش جهان نیوز ، اعلام آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان (روز جهانی قدس) یکی از راهبردی ترین تصمیمات حضرت امام خمینی رحمه الله علیه در راستای وحدت بخشی به مسلمانان و آزادی خواهان جهان برای ایستادگی و مقابله با ظالمان و ستمگران است. در همین راستا شاعران کشورمان هم در جهت احیا مبارزه با ظلم و ظالمان و مستکبران جهان اشعاری در این زمینه سروده اند که در ادامه باهم می خوانیم: قاسم صرافان ...
بررسی و نقد نظرات ضد مسیح اسلامی و اسلام، ردای ضد مسیح در تطبیق ضد مسیح بر منجی اسلامی
می کند و در صورت عدم پذیرش اسلام، آنان را گردن می زند. این شیوه، به ویژه در مورد یهودیان که لشکریان دجال نیز هستند؛ شدیدتر خواهد بود. در این زمینه نکات زیر قابل تأمل است: 41٫ در مورد اجبار اهل کتاب به پذیرش اسلام، باید گفت، اگرچه برداشت از برخی روایات آن است که حکومت امام، شرق و غرب عالم را فرا می گیرد و همه غیر مسلمانان باید مسلمان شوند؛ وگرنه از میان خواهند رفت؛ در مقابل این روایات، ظاهر ...
نگاه وحدت گرایانۀ سعدی
کوش و در صلاح افزای (همان: 837) یادمان باشد که روزگاری عنصری، آفتاب و آسمان و فلک را مسخّر امیر دانست یا غضایری، همۀ عالم را طفیل سلطان محمود غزنوی انگاشت. سعدی امّا، آنگاه که می شنود فاریابی در نهایت خفّت سروده: نُه کرسی فلک نهد اندیشه زیرِ پای تا بوسه بر رکابِ قزل ارسلان زند پاسخ می دهد: چه حاجت که نُه کرسی آسمان نهی زیر پای قزل ...
27 رمضان؛ سالگرد علامه مجلسی؛ نگاهی به کتاب گرانسنگ بحارالأنوار
الرحمه به خاک سپرده شدند. برخی به مناسبت تاریخ وفات آن علّامه سروده اند: ماه رمضان چه بیست و هفتش کم شد تاریخ وفات باقر اعلم شد. 2. نقل است چون جدّ او دارای مجالس پر شور بوده یا این که در اشعارش از تخلّص مجلسی استفاده می کرده، به این نام شهرت یافتند. نقل دیگر این که چون علامه محمد تقی در قریه "مجلس” اصفهان می زیسته است ، این خاندان به مجلسی معروف گردیدند. ...
حسام الدین سراج: امرار معاش در زندگی ما با تعداد کنسرت ها، میزان شهرت و تعداد فالوئرها پیوند خورده است
. برخی اوقات چون خواننده آکسان ها را عوض می کند، یا هیچ معنایی از شعر به ذهن تان نمی آید یا معنایی کاملاً متفاوت شکل می گیرد. این مسأله در آهنگسازی هم وجود دارد و اگر آهنگساز، شناختی از شعر نداشته باشد، معنای شعر را از بین می برد. * شما بیشتر اشعار کهن را خوانده اید یا اشعار غزل سرایانی که به شیوه کهن سروده اند. چرا؟ فکر می کنم در انبوه اشعاری که ما امروز می شنویم، شعر کهن نمره بسیار بالاتری می ...
رمضان؛ ماه خودسازی و اخلاص
مراسم احیای شب 21 ماه رمضان همزمان با سراسر کشور در حرم مطهر رضوی و حضرت معصومه(س) برگزار شد. شب جمعه پس از تنعم زائران از خوان پربرکت حضرت امام رضا(ع) در بزرگترین سفره افطاری جهان اسلام و نماز و دعا، مراسم احیای شب بیست و یکم ماه رمضان با قرائت آیاتی از قرآن کریم آغاز شد. در حالی که فرازهای دعای جوشن کبیر در صحن و سرای نورانی حضرت امام رضا(ع) طنین انداز شده بود، پیکرهای 2 شهید مدافع حرم تیپ ...
رمضان؛ ماه خودسازی و اخلاص
مردم ایران در شب قدر و سوگ مولای متقیان(ع) ، می نویسد: همزمان با سالگرد شهادت امیرمومنان حضرت علی(ع) و دومین شب قدر مراسم احیای شب 21 ماه رمضان همزمان با سراسر کشور در حرم مطهر رضوی و حضرت معصومه(س) برگزار شد. شب جمعه پس از تنعم زائران از خوان پربرکت حضرت امام رضا(ع) در بزرگترین سفره افطاری جهان اسلام و نماز و دعا، مراسم احیای شب بیست و یکم ماه رمضان با قرائت آیاتی از قرآن کریم آغاز شد. در حالی که ...
رمضان اردوگاه تجهیز یاران مهدی(عج) است
.... ماه رمضان ماه تولید قرآن کریم است، خداوند در قرآن کریم می فرماید: إنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ قرآن آدمی را به سوی أقوم هدایت می کند، فردی از امام (ع) پرسید منظور از أقوم چیست، حضرت فرمود منظور امام معصوم(ع) است، لذا راه معرفی امام (ع) و همراهی با ایشان در شب قدر، فاطمه (س) است. رمضان اردوگاه تجهیز یاران مهدی(عج) برای همراهی هرچه بیشتر با امامشان است ...
روی مسلسل های وحشت
گروه ادبیات،نشر و رسانه: نزار قبانی یک شاعر نیست، یک پدیده شعری است. چهار حرف کوتاه او، دنیای بزرگ شعر عربی معاصر را در خود گرد آورده است و اکنون که تقریباً بیش از یک دهه از فوت او می گذرد، ابیات و واژگان پر طنین سروده هایش، هنوز چون رودی خروشان در فرهنگ و زبان کشورهای عربی جاری است. به گزارش راهنمای سفر من به نقل از بولتن نیوز به نقل از روزنامه خراسان، او در 21 مارس 1923 میلادی در دمشق به ...
تصویر عشق عرفانی در آثار سعدی
قبیل به بحث گذاشته می شد که: حافظ بزرگ تر است یا سعدی؟ نشانۀ آن است که بیان منظوم سعدی، گاه در لطافت با شعر پهلو می زند. اما برای ما [...] مقایسۀ حافظ و سعدی به مقایسۀ کفش و بادمجان ترشی می ماند (شاملو، 1350: ف- ق). خویی از دنباله روهای شاملو نیز معتقد است سعدی به هیچ وجه، شاعر و اندیشه مند انسان های والا نیست، بلکه شاعر و اندیشه مند آدم های متوسط و کاسب (خویی، 1356: 107-109) است. ...
دیدگاه امام خمینی(س) درباره جایگاه رأی مردم در حکومت چیست؟
دردآلود صلح امام حسن(ع) را فقیهی چون شیخ مفید(ره) می دانست که فرمود: همین که نامه قیس ابن رعد به امام حسن(ع) رسید بر اعمال و رفتار عبیدالله بن عباس آگاه شد، دانست که مردم او را تنها گذاشته اند... . تأکید بر بیعت و نظر موافق در امر حکومت بدان حد مورد توجه بوده است که در زمانی که مأمون عباسی امام رضا(ع) را به اجبار وادار به قبول ولایتعهدی نمود و شیعیان خراسان و ایران برای بیعت با امامشان هجوم ...
آقای روحانی و مسئولیت های جهانی او
به صورت عملی حمایت کند و به مبارزه با ظالمان جهان و در رأس آنها امریکای جنایتکار برخیزد. امید آنکه آقای دکتر روحانی در این مسیر مقدس موفق و موجب رضای حضرت حجت(عج الله) شود، تا دیگر مجبور به بازخوانی این شعر صائب نشویم که سروده بود: خون گریه می کند در و دیوار روزگار دیگر کدام خانه برانداز می رسد بلاغ ...
بسته خبری سه شنبه 30 خرداد ماه 1396
پایگاه تحلیلی خبری هم اندیشی: امام خامنه ای:روز قدس پشتوانه ی امنیت کشور ما هم هست. هر یک نفری که روز قدس توی خیابان می آید، به سهم خود دارد به امنیت کشور و حفظ دستاوردهای انقلابش کمک میکند. 1390/6/2 ✅ @safir_channel روزنامه های امروز 30 خرداد 1396 ✅ @safir_channel ✅ @safir_channel ⛅️ وضعیت آب و هوا امروزرگبارپراکنده درنیمه شمالی خراسان رضوی ...
رسالت ادیان از منظر شریعتی
میری معتقد است ادیان از منظر شریعتی واجد اصول مشترکی ذیل خودآگاهی، اخلاق و نجات هستند که به دنبال بازگشت انسان به خویشتن اصیل انسانی اند. همچنین وی بر آن است که شریعتی نگاه دینی را راهی برای خروج از اضطراب انسان معاصر می داند. خبرگزاری بین المللی قرآن: علی شریعتی در خراسان زاده شد، در پیوند با پدر مفسر قرآنش و نسیم حوزه سنتی مشهد، با معارف قرآنی و اهل بیتی مانوس گشت. برداشت های شریعتی در دهه چهل و پنجاه شمسی، جان بسیاری از برادران و خواهران ایمانی راه انقلاب اسلامی را گداخت و شور ایمان ایشان را تاریخ ساز کرد. شریعتی مورد تایید همه مراجع سنتی و دینی نبوده است، اما از او تحسین هایی نیز در کنار نقدها به عمل آمده است. مقام معظم رهبری در خصوص او می گوید شاید از شگفتی های شریعتی این است که هم طرفداران و هم مخالفانش نوعی همدستی با هم کرده اند تا این انسان دردمند و پرشور را ناشناخته نگهدارند و این ظلمی به اوست. سیدجواد میری ، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفت وگو با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) سعی می کند، پرده از برداشت های یک انسان دردمند و پرشور در خصوص رسالت ادیان بردارد. او معتقد است شریعتی اصول مشترکی برای ادیان قائل بود. خودآگاهی، اخلاق و نجات سه عنصر مشترک در میان ادیان است، آنچه شریعتی انسان را به او می خواند، سنت دینی در تمایز با دین سنتی است، چیزی که در تقابل با مدرنیته سعی می کند ندای بازگشت به خویشتن اصیل انسانی خویش باشد. مشروح این گفت وگو را در پی می خوانید: ایکنا- با توجه به اینکه دکتر شریعتی در خصوص تاریخ اسلام و ادیان کار کرده است، رسالت ادیان از نگاه ایشان چیست؟ ابتدائا باید بگویم حقیقتا در جهان امروز و عالم معاصر و مشخصا در منطقه و کشور ما ایران، صحبت کردن از دین کار ساده ای نیست و سخن گفتن از دین، بسیاری از مسائلی را که در منطقه ماست تداعی می کند. متاسفانه داعش، طالبان و ... به نام دین روی می دهد و اگر کسی بخواهد در خصوص دین و رسالت ادیان سخن بگوید، کاری بسیار دشوار پیش رو دارد که بعضا سوءتفاهم های عمیقی ایجاد می کند. دین یکی از مباحث کلیدی فکری در منظومه فکری شریعتی است. در جامعه ای دینی که در ذیل حاکمیت دینی زندگی می کند، سخن گفتن از دین، اگر نگوییم ناممکن است، بسیار دشوار است، زیرا بسیاری از مفاهیم بار معنایی خود را به دلایل مختلف از دست داده اند و سخن گفتن از رسالت ادیان در جهان ایرانی، نیازمند بازخوانی مشترکات لفظی است که سپهر اندیشه ها را به انحای گوناگون تحت تاثیر خود قرار داده است. به عبارت دیگر نخستین پرسشی که باید به آن پرداخت، این است که شریعتی در چه بستری سخن از رسالت ادیان می زند. پیش از پاسخ دادن به این پرسش باید به این نکته توجه کنیم که او با رویکردی کلامی و تئولوژیک به سراغ مفهوم دین نمی رود، بلکه با بینشی جامعه شناختی به این امر اذعان دارد که جوامع بشری دارای تنوع مشرب و تکثر ادیان هستند و از این رو مرادش از رسالت دین کلامی نیست که دین را در قالب اسلام و اسلام را در چارچوب فرهنگ اسلامی مسلمانان تفسیر کند و چشم خویش را بر تمایزات انسانی و تاریخی ببندد. او برعکس با نگاهی Sociological به سراغ دین می رود و از این رو سخن از رسالت ادیان به میان می آورد و این نکته کوچکی نیست، وقتی متوجه زمان و مکان و مقتضیات منطقه ای که در آن می زییم می شویم که اساسا تنوع و تکثر و سخن گفتن از امکان های گوناگون بیزار است. یکی از مشخصات جهان اسلام معاصر حذف تمایز ها و مطرود نمودن تنوع هاست. حال شریعتی در چنین جغرافیایی سخن از اصول مشترک ادیان به میان می آورد و این نکته جای بسی تامل دارد، حال که این نکته روشن شد می توان به پرسش پیشین باز گردیم و آن این است که در چه بستری شریعتی سخن از رسالت ادیان می زند، او رسالت ادیان را در بستر مفهوم بازگشت به خویشتن مطرح می کند، اما بسیاری از منتقدین این را به درستی درک نکرده اند و بازگشت را در قالب مفهومی برگشت مفهوم سازی کرده و مبتنی بر این تاویل ناسازگار، شریعتی را ذیل سنت فکری محمد قطب، سیدقطب، رشیدرضا و محمد عبده قرار داده اند و شالوده این سنت را در ساختار فکری سیدجمال الدین اسد آبادی دانسته اند. ایکنا- مراد از بازگشت به خویش دقیقا چیست؟ بازگشت را می توان نوعی رجوع به سنت تاریخی در گذشته دانست. در خصوص تمایز این بازگشت و برگشت بیشتر توضیح دهید؟ منتقدین این گونه ادعا می کنند که بنیاد این سنت فکری ذیل رجعت به سلف شکل گرفته است و شریعتی هم در زمره سلفیون است و سخن او در ذیل بازگشت به خویشتن، چیزی جز رجعت به سلف نیست. البته برای مخاطبی که با پیچیدگی سنت های فلسفی، حکمی، فقهی و سیاسی جهان اسلام آشنا نیست، این گونه تحریفات می تواند کارساز باشد، اما برای اصحاب علوم انسانی که نحله های فکری جهانی را می شناسند و آثار شریعتی را نیز مجتهدانه واکاوی کرده اند، این گونه تفاسیر بسیار آماتور به نظر می آید، زیرا مفسر اندیشه سید جمال الدین محمد عبده، رشیدرضا و سیدقطب نیست، هر چند از منظر جغرافیایی، آنها به سید نزدیک تر بودند، به عبارت دیگر نحله فکری سیدجمال الدین در شبه قاره هند و در دستگاه فکری علامه اقبال لاهوری ظهور کرد و این رویکرد در ایران در دستان شریعتی بسط یافت و آنچه که با عناوین سلفی و وهابی در جهان رشد یافت، ماحصل اندیشه سید جمال الدین اسد آبادی نبوده و نیست، بلکه بذرهای آن در تفاسیر قرآنی محمد عبده، تا حدودی قابل مشاهده است اما در اندیشه رشید رضا و تفسیر المنار به وضوح به تبلور رسیده است و از درون این گفتمان است که سید قطب ظهور و گفتمان المناری را بسط داده و از درون آن ما می توانیم رجوع ایده رجعت به سلف را ببینیم و سپس در مهاجرت محمد قطب پس از اعدام سید قطب توسط جمال عبدالناصر و سرکوب جنبش اخوان توسط او به عربستان پیوند بین تفکر سلفی و اندیشه نجدی وهابی رخ می دهد که در پس اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی، موجبات رشد نحله های انتحاری القاعده و داعش را در پایان قرن بیست و آغاز قرن بیست و یکم ایجاد می کند. برای فهم تبار اندیشه شریعتی باید اقبال که در سپهر اندیشه مولوی رشد کرده بود را شناخت و سیدجمال را که از حکمت شیعی خوشه چینی کرده بود، وازکاوی کرد و آنگاه پرسید که منظور شریعتی از بازگشت چیست. او بازگشت را در قالب مفهوم برگشت و یا رجعت نمی فهمد، بلکه سخن از دو مفهوم باز + گشت می زند که مبتنی بر ایده دوباره باز یافتن خویشتن است، اما مراد از آن برگشت به سلف صالح نیست که منظور سلفیون و وهابیون است، زیرا ایشان پسوندی به سلف اضافه می کنند و آن صالح است که در کل می شود، برگشت به سلف صالح و یا رجعت به شیوه سلف صالح که صحابه پیامبر، تابعین و تابعین تابعین را شامل می شود اما شریعتی مفهوم بازگشت را در این چارچوب تفسیر نمی کند، بلکه مراد شریعتی بازگشت به خویشتن وجودی است و این پسوند وجودی جهان معنایی شریعتی را از سلفیون، وهابیون و تمامی شیوه های ارتجاعی، برگشت زمانی و مکانی و جغرافیایی، تاریخی و جامعوی را به شدت زیر سوال می برد، زیرا برگشت ناممکن است و آنچه ممکن و مطلوب است بازگشت خویشتن در ماتریکس وجودی که حیثی از انسان بودن است و نه برگشت به گذشته از طریق عنف و خشونت. ایکنا- ارتباط این بازگشت به خویشتن در قالب وجودی به رسالت ادیان چیست؟ آیا این بازگشت به خویشتن تنها باید در چارچوب ادیان باشد؟ اولا شریعتی رسالت ادیان را در چارچوب قدرت مطرح نمی کند، بل در بستر وجود اصیل انسانی طرح می کند و این رویکرد نشان از آن دارد که اغلب روایات از شریعتی به عنوان ایدئولوگ یا انقلابی متاثر جغرافیای جنگ سرد و فضای انقلابی ایران بوده و آثار شریعتی نیاز به بازخوانی انتقادی نوین دارد، تا بتوانیم تفکر او را در آینه نوینی تاویل کنیم، به عبارت دیگر شریعتی در تمامی ادیان سه اصل مشترک می بینید که می تواند نوع انسان را که عطش بازگشت به خود انسانی خود دارد، یاری کند. در نگاه شریعتی سه گروه جلوی رشد بینش دینی را به انحای گوناگون گرفته اند، یکی ارتجاع فئودالی قدیم که رسالت دینی را به ابتذال و رکود کشانده است. دومی ماتریالیسم بورژوایی جدید که با بینش دینی به صورت خصمانه در افتاده و سومی بینش مترقی معاصر است که رسالت دینی را به اتهام رکود و ابتذال به فراموشی سپرده است. هر سه را شریعتی نقد و رد می کند و استدلالش این است که ادیان رسالتی داشته و در سه اصل با هم اشتراک عمیقی دارند و درونی کردن این سه اصل، نوع انسان را در شکوفا کردن وجود اصیل که پایه و مایه هر بازگشت به خویشتن وجودی است، یاری می کند. به زبان دیگر رسالت تمامی ادیان بر سه اصل رکین خودآگاهی انسانی، اخلاق و نجات استوار است. در نگاه شریعتی رسالت ادیان بر این اصول مشترک استوار هستند. خودآگاهی انسانی نوعی بصیرت وجودی است که هر دینی آن را به نامی می خواند. شریعتی در اینجا به تاریخ ادیان، تاریخ حکمت و عرفان در جهان اشاره می کند و می گوید این خودآگاهی وجود را فرزانگان یونانی سوفیا می خواندند، عرفای هند آن را فیدیا و در فرهنگ باستانی ایران آن را سپندامینو و در زبان قرآنی آن را حکمت می نامند که نه ابتنا بر پدیده ها و تصویر اشیا در ذهن، که آگاهی وجودی و علم ارزش هاست. شریعتی اخلاق را به عنوان دومین اصل مشترک ادیان می داند و می گوید انگیزه های آدمی بر دو گونه است یا بر اساس خواهش بوده و یا مبتنی بر پرستش به عبارت دیگر یا چیزی را برای خود می خواهیم و این خواست ما را به سوی آن می کشد و یا خود را برای چیزی و این انگیزه ای است معلول حرمت و اصالتی که برای آن قائل هستیم و آن را ارج مند تر از وجود خویش می خوانیم. در حالت نخست ما در برابر سود و در حالت دوم ما در برابر ارزش قرار گرفته ایم، البته تا آنجا که در دایره خواهش هستیم، هنوز انسان نشده ایم بلکه حیوان تکامل یافته ای هستیم به نام بشر، یادمان باشد که شریعتی بین انسان و بشر تمایز قائل بود. در نگاه شریعتی آنچه انسان را از حیوان جدا می کند، پرستش است. از همین جاست که نوع استثنائی انسان پا به عرصه وجود می گذارد و اخلاق مجموعه ای است از ارزش ها و انسان در یک نظام اخلاقی معنی می شود و تشخص وجودی می یابد، سومین اصل که نقطه مشترک تمامی ادیان از نگاه شریعتی است و مبتنی بر آن امکان بازگشت به خویشتن وجود دارد، مفهوم نجات و یا فلاح است و این رهایی عنصری مهم در تمامی ادیان مهم است که به تلاطم های وجود انسان که به قدرت پرستش مبتنی بر خودآگاهی دست یافته است امید رستگاری می دهد، به سخن دیگر بازگشت به خویشتن شریعتی نه یک پروژه سیاسی بلکه نوعی برنهادن وجودی در چارچوب الهیات رهایی بخش از انسان است که در آن انسان معنای وجود و جایگاه جهانی خویش را وجدان می کند. این شیوه از فهم شریعتی نیازمند گسست از فهم های متداول در عرصه عمومی ایران است که غالبا متاثر از پیکارهای سیاسی می باشد و فهمی از خوانش سکوت ندارند. شریعتی تلاش می کند این سه عنصر کلیدی که امهات ادیان را تشکیل می دهند شرح دهد. در خصوص خودآگاهی باید گفت شریعتی قائل به فرم های مختلفی از آگاهی است که در پارادایم های گوناگون امکان وجود دارد، برای مثال آگاهی علمی، فلسفی، اجتماعی و ... اما این انواع گوناگون آگاهی نمی توانند از نگاه شریعتی خویشتن وجودی انسان را به حرکت در آورند به عبارت دیگر به دلیل بسط تجربه بورژوازی، جهان انسانی دچار مسخ و از خود بیگانگی گردیده است و برای برون رفتن از این وضعیت نمی توان امیدی به علم فلسفه و تکنولوژی بست و باید از فرم های دیگری از آگاهی یاری جست که انسان را به سطوح بالاتری رهنمون می گردند و این فرم برتر از آگاهی در بستر دین ممکن است. ایکنا- این برتری دین در نزد شریعتی از چه رویی است؟ مراد او از دین چیست؟ از نظر شریعتی دین قادر است به بشر که حیوان تکامل یافته مجهز به عقل و علم است، نوعی از آگاهی را عطا کند که از آن می توان با عنوان خودآگاهی انسانی یاد کرد و مبتنی بر این خودآگاهی مرز وجودی نوعی انسان و حیوان قرار دارد، به سخن دیگر اگر بپذیریم که شیوه زیست بورژوازی، انسان را با کمک علم، فلسفه، تکنولوژی و اسکولاستیک جدید مسخ کرده است، آنگاه این پرسش مطرح می شود که چه منبعی انسان را از این وضیعت مسخ شدگی رها کند، پناه بردن به مولفه هایی که این وضعیت را ایجاد کرده اند، یعنی علم، فلسفه و تکنولوژی نمی توانند ما را به رهایی از خودبیگانگی رهنمون شوند، اما خطا خواهد بود که اگر فکر کنیم شریعتی ما را به دین سنتی فرا می خواند. البته ناگفته پیداست که وی برای پروژه بازگشت به خویشتن از مصالح دینی سود می جوید، ولی دعوت او ارجاع به دین سنتی نیست، بلکه او دعوت به سنت دینی می کند. ایکنا- تفاوت دین سنتی و سنت دینی چیست؟ شریعتی در کتاب تاریخ و شناخت ادیان ، رویکرد خود به دین و تمایز سنت دینی و دین سنتی را بیان می کند و در مجموعه آثار 14 صفحه 15 می گوید: بنابراین ما چون در این قرن زندگی می کنیم نمی توانیم مسائل اساسی این قرن را نادیده بگیریم و عجیب این است که یکی از عوامل و شرایط اساسی شناختن انسان اکنون، طرح مجدد مذهب از طریق اجتماعی و سیاسی و از طریق فلسفی و علمی و فکری است، زیرا مذهب مجددا به این عنوان در میان انسان جدید مطرح شده است. البته بلافاصله پس از طرح این موضوع، شریعتی پرسشی را مطرح می کند و می گوید آیا این یک برگشت به احساس دینی سابق است و یا یک فرم دیگری از دیانت است، به عبارت دیگر آیا این طرح مجدد مذهب در جهان یک نوع برگشت به دین سنتی است و یا بازگشت به سنت دینی ، شریعتی معتقد است اگر برگشت به دین سنتی باشد، یقینا یک حالت ارتجاعی است افراد و محافلی مانند مهرنامه وقتی امروز از شریعتی سخن می گویند تلاش می کنند، وی را به خشونت، تروریسم و داعش ربط دهند اگر این تمایز را درک کنند و شریعتی را بخوانند، این حرف ها را نخواهند زد. و امروز انسان نمی خواهد و نمی تواند به قرون وسطی و مذهب یونان و روم قدیم و اساسا دین سنتی بر گردد و قید مذاهب مادون علمی را به گردن نهد به سخن دیگر طرح مجدد مذهب در بستر عالم معاصر نمی تواند در قالب برگشت به سلف مفهوم سازی شود، بلکه باید در پارادایم بازگشت به خویشتن فهم گردد. به نظر شریعتی اگر بازگشت به مذهب در قالب مذاهب سنتی باشد، آنگاه درون این برگشت حالتی ارتجاعی متولد خواهد شد که دستاوردهای تاریخی انسان که منجر به خروج از قرون وسطی و تولد بینش علمی و یافتن مشترکات ادیان و باور به وحدت دین در انسان معاصر گردیده است را نابود می کند. به عبارت دیگر طرح مجدد مذهب در عالم معاصر از یک وضعیت واقعی در روح انسان معاصر نشات گرفته است که در طی تکامل علمی خودش به یک احساس ماورای علمی احساس نیاز می کند که شریعتی آن را یک نوع معنویت می خواند و هرگز نباید حس نیاز به معنویت را با برگشت به مذاهب سابق و مادون علمی مساوی دانست. شریعتی طرح مجدد مذهب در قالب معنویت را یک حالت تکامل بر می شمارد و می گوید: انسان امروز در تلاش یافتن چنین ایمان مذهبی که در زندگی جدید از دست داده و خلا آن را الان احساس می کند و بشر امروز گرفتار در اضطراب، به دنبال یک ایمان ماورای علمی ولی منطقی و معقول است که در حقیقت ایدئال بزرگ بشریت نیز می باشد. به عبارت دیگر شریعتی نه به دین سنتی و نه دینی علمی قائل نیست، بلکه به دنبال بازگشت مذهب که با بازگشت به مذاهب متفاوت است، می باشد. به عبارت دیگر شریعتی در خصوص رسالت دین صحبت می کند و در خصوص اصول در ادیان بزرگ بحث می کند و از سوی دیگر بازگشت به مذاهب را نه امری شدنی و نه حرکتی مترقی می شمارد و به جای آن از بازگشت به مذهب در بستر یک نوع معنویت سخنی می گوید و مجموع این سخنان و مفاهیم نوعی از آشفتگی مفهومی را در ذهن خواننده ممکن است متبادر کند. بسیاری از منتقدین شریعتی و برخی از اصحاب علوم انسانی در ایران و جهان این شیوه از بحث را نشانه ایدئولوژیک بودن مباحث شریعتی محسوب می کنند و معتقد هستند که شریعتی ثبات فکری نداشته و منظومه شریعتی از عدم انسجام مفهومی رنج می برد و مشخص نیست، اگر بازگشت به مذاهب سابق یک حالت ارتجاعی است و آن چه در عالم معاصر رخ داده است یعنی طرح مجدد مذهب که نشان تکامل انسان است چگونه در یک پارادایم جا می گیرد، به تعبیر دیگر اگر مذهب در قالب برگشت یک عمل ارتجاعی است پس سخن از رسالت دین چه معنایی دارد و آیا دین و مذهب از هم متفاوت هستند، اگر از هم متفاوت اند و سخن شریعتی مربوط به دین است پس پرسش از ادیان چه معنایی دارد، اگر دین و مذهب مشابه هستند، پس جدا کردن دین و مذهب از هم چه معنایی می تواند داشته باشد؟ یا شاید بتوان گفت شریعتی از مذهبی نوین سخن می گفته است که با مذهب تاریخی شناخته شده متفاوت است. پرسش های بسیار دیگری را نیز می توان مطرح کرد، اما شریعتی خوانشی از دین در بستر انسانی دارد و آن را قابل تحویل به روح دسته جمعی آنگونه که دورکهایم می گفت، نمی داند بلکه با مفهوم پرستش آن را قابل تفهیم می داند و مبتنی بر این تمایزی که بین احساس دینی و احساس اجتماعی می گذارد، به دنبال برساخت اصول مشترک در ادیان و مفهوم سازی سنن دینی در چارچوب یک نوع معنویت که انسان امروز در جستجویش است بنیان گذاری می کند. ایکنا- با توجه به صحبتی که مطرح کردید، تفاوت رویکرد شریعتی با دیگر رویکردها در خصوص ادیان چیست، او چگونه توانسته است در میانه قرار بگیرد؟ به تعبیر دیگر شریعتی، سه رویکرد کلان وجود دارد و رویکرد خودش در چارچوب خوانش سوم است. اول رویکرد برگشت، دوم رویکرد تطبیق و سوم رویکرد بازگشت. به عبارت دیگر در رویکرد برگشت ما به دنبال احیای سنن گذشته و مذاهب و ادیان سابق در بستر عالم معاصر هستیم و شریعتی آن را نفی می کند و جالب است که بدانیم بنیادگرایی در دایره رویکرد برگشت است. در رویکرد تطبیق بسیاری از اندیشمندان تلاش در تطبیق دین با مدرنیته دارند اما شریعتی این رویکرد را نیز رد می کند و معتقد است که اساسا انسان معاصر نمی تواند اضطراب درونی خود را با تمسک به علم و مولفه های مدرنی چون تکنولوژی التیام بخشد، بلکه باید راهکاری دیگر جست اما به خطا خواهیم رفت که طرح مجدد مذهب را برای او در قالب برگشت به احساس مذاهب سابق و اجبار او به پذیرفتن مذاهب مادون علمی تلقی کنیم. شریعتی این رویکرد را نیز رد می کند و به جای آن سخن از رویکرد سومی به میان می آورد. رویکرد سوم که نگاه شریعتی در آن جای می گیرد همان رویکرد بازگشت است که دغدغه شریعتی در خصوص دین، مذهب، مذاهب و ادیان را شامل می شود. این رویکرد مبتنی بر بازیافتن خویشتن انسانی در بستر وجودی است که در حالت تکامل انسان از نقطه بشری به مرزهای انسانی موجب رشد مولفه های وجود انسان گردیده و او را صاحب جوهر معنوی گردانده است تا بتواند تکثرهای مذاهب سابق و تنوع های ادیان بزرگ عبور کند و به اصول مشترک در ادیان برسد تا مبتنی بر آن بتواند هم رسالت وجودی دین را که در ادیان تاریخی گوناگون به اشکال مختلف ظهور نموده بود را بیابد و هم تفسیری از مذهب ارائه دهد که انسان امروز را از اضطراب وجودی برهاند، کدام تفسیر است که بتواند هم در تکثر ادیان بزرگ و تنوع مذاهب سابق اصول مشترکی را بیابد. اگر مفروض ما خویشتن وجودی و بازیافتن آن در بستر معاصر باشد، آنگاه تفسیری می تواند ماورای علمی، منطقی، معقول، متکامل و رهایی بخش از الیناسیون و مسخ شدگی باشد که بتواند مبتنی بر یک تفسیر روحانی از عالم هستی باشد که انسان در آن مذهب خودش را بیگانه و مجهول احساس نکند و برای او ارائه یک جهت و هدف انسانی برای زیستن بتواند طرح کند. حال که مشخص شد مذهب شریعتی دین سنتی نیست و آشکار شد که دین شریعتی مذهب علمی نیست آنگاه باید پرسید که خودآگاهی انسانی که شریعتی، آن را یکی از مولفه های مشترک تمامی ادیان می شمارد چه مقوله ای است و این پرسشی است که می توان در گفت وگوی دیگری به آن پرداخت. ...
