خانه
سایر منابع:
با دوستان خود به اشتراک بگذارید
می پسندم
0
سایر خبرها
جایگاه و کارکرد شک در فلسفه های دکارت و غزالی
در حل مسئله شک چقدر گسترده است. می بینیم که یکی مدعی است که آگاهی از وجودِ خود فرد مبنای هر یقینی است و دیگری ادعا می کند که این مبنا آگاهی از وجود خداست. در ابتدا، اختلاف میان دو نتیجه گیری گسترده و جدی به نظر می آید. اما با بررسی بیشتر، دو وجه از رویکرد دکارتی را می یابیم که آن را به طرزی شگفت آور به رویکرد غزالی نزدیک می سازد: نخستین وجه، روش معرفت به وجود خود است. روشن است که وجود خود را ...
قلب، محبت و اخلاق غزالی در احیاء علوم الدین
غزالی که بیش از همه در شاهکار وی احیاء علوم الدین (1) ظهور یافته، تا حدی از نظریات اخلاقی ارسطو و افلاطون بهره برده است. غزالی، تهذیب الاخلاق ابوعلی مسکویه (2) را، که بیشتر برگرفته از اخلاق فلسفی یونان است، (3) عاقلانه و با کتاب خدا و سنت پیامبر سازگار دانسته، (4) در عین حال تأثر عمیق وی از تألیفات کسانی چون حارث محاسبی و ابوطالب مکی (5) باعث شده تا نوع نگاه او به مقوله اخلاق، با اخلاق فلسفی- یونانی ...
گفتمان غزالی و گفتمان روشنفکر دینی
بود که آرای فلسفی او و تفاسیرش از ارسطو در سده های آخر قرون وسطی و در آستانه ی دوره ی تجدید حیات فرهنگی غرب موجب پیدایی یکی از جریان های فکری اثرگذار در شروع شکل گیری رنسانس غرب گردید. ابن رشدیان لاتین و واکنش های ارباب کلیسا و محکومیت آنان در تاریخ فلسفه معروف است.(2) به نوشته ی اتین ژیلسون، منکر این واقعیت نمی توان شد که نوع دیگر مذهب اصالت عقل (rationalism) که قدیم تر از نوع رنسانسی آن است ...
غزّالی: ژرفنگر و پژوهشگر خستگی ناپذیر
، زیرا از نگاه ما نبود (معدوم)، چیز نیست و اینکه این باور برای تقلید کننده از روی بینش و تصمیم گیری به دست نیامده است، بلکه سطحی و کورکورانه و سرسری است و چنین کسی بی گمان دانشمند نیست، زیرا دانش، تصمیم گیری است. برخی دانش را چیزی می دانند که گمان و شک و نادانی نیست. غزّالی این تعریف را چون شناساندن دانش به ضدّ آن است باطل می داند. غزّالی پس از نقد و نظر این گفته ها و دیدگاه های رایج بدین ...
گوشه ای از سخنان حکیمانه حضرت زهرا(س)
عظمت عقلی و شخصیت روحی آن حبیبه حق به جملاتی از آن جناب به نقل فقیه بزرگ سید ابن طاوس قناعت می کنم: خطبه حضرت زهرا علیها السلام به نقل از سید ابن طاووس دختر با عظمت پیامبر، پس از رحلت پدر، بر اثر انحراف مسیر خلافت و حکومت به دست هواپرستان زمان، دچار انواع حوادث و مصایب و بلاها و طوفان ها و ابتلائات شد، حوادثی که مانند تیرگی شب به خیمه حیات هجوم آورد، در حدّی که از زبان حال آن ...
دانش و دانشمندان در نگاه غزّالی
عقلی با روش جدلی/ کلامی سخن را با بیان معنای واژه ی فضیلت، که به معنای فزونی است، می آغازد. او فضیلت را دو گونه می شناسد: آنچه در پیوند و اضافه گفته می شود و آنچه به خودی خود به آن فضیلت می گویند. دانش، فضیلتی است مطلق و سره، یعنی به خودی خود فضیلت است، نه در پیوند و بستگی و وابستگی به چیز دیگر. از آنجا که دانش را تنها برای خودش می خواهیم و نه برای چیز دیگر، و چون خواسته ی انسان به دست آوردن ...
روش آموزش در نظر غزالی
جز دستامد فرمان پروردگار نیست. پیوند میان آموزگار و شاگرد را در معادله ی زیرین می توان نشان داد: آموزگار/ شاگرد/ خدا/ آموزگار. چون آموزگار جز با سراسر واگذاری خویش بر خداوند و فرمان پذیری اش از او دارای دانش یقینی نخواهد بود. همین گونه دانش آموز جز با فرمان پذیری و شنوایی از آموزگارش و درک آنچه وی می گوید، از دانش بهره ای نخواهد گرفت. غزّالی می گوید: آموزگار باید در تراز درک و ...
حیرت غزالی و شک دکارتی (1)
هراکلیتوس و دموکریتوس که ادراکات حسی را نامعتبر می دانسته اند، شاید در این زمینه پیشگام باشند. سوفسطائیان به واسطه ی قطعاتی که از آنها توسط افرادی چون افلاطون و ارسطو نقل شده، شکاک نامیده می شده اند. آنها بنابر فلسفه هراکلیتی عدم ثبوت جهان، به این امر ملتزم شدند که چون امر ثابتی وجود ندارد شناخت هم ممکن نیست و انسان مقیاس امور است (پروتاگوارس) و یا هیچ چیز قابل شناختن نیست (گرگیاس). هرچند سقراط و ...
حیرت غزالی و شک دکارتی (2)
برای مطابقت ادراک حسی با واقع وجود دارد؟ نکته حایز اهمیت در طرح چنین مسائلی آن است که شکاک وجود تجربه های حسی را منکر نیست بلکه در مورد اینکه آیا این تجربه های ما به ازاء عینی و واقعی دارند پرسش و چون و چرا می کند. اگر همه موافقیم که تجربه هایی در خواب یا هنگام مصرف داروهای توهم زا بدون مصداق عینی در ما به وجود می آید چه تمایزی می توان میان این دو نوع تجربه نهاد. و چه توجیهی برای تمایز وجود ...
حیرت غزالی و شک دکارتی (5)
باید احتیاط های لازم را در نظر داشت. مقایسه و پرسش در زمینه ی، انگیزه ها روش ها، اهداف، نحوه ی تقریر مسئله و اهداف و غایات آن ها می تواند در فهم و درک راه حل ها و راهی که هر یک از آن ها رفته اند یاری رساند. شباهت های این دو خصوصاً در مسئله شک تا حدی است که برخی مدعی بوده اند ترجمه ی لاتینی کتاب المنقذ من الضلال به دست دکارت رسیده و مبنای شک او بوده است. فارغ از صحت چنین ادعایی کار هر دو ...
تحلیل مبنایی و محتوایی کتاب القسطاس المستقیم (1)
اولین شکل قیاس اقترانی می پرسد، چرا باید کسی چون غزالی که قادر به نگارش شرحی کاملاً تخصصی بر منطق ارسطویی است، وقت خود را صرف مسائل پیش پا افتاده ای از این قبیل کند؟ (Watt, 1963: 69-70).(5) نظر کلاینکنخت (Kleinknecht) (1972) در این زمینه مساعدتر است، اما تازه ترین و مثبت ترین ارزیابی در این باب از گوئین (Gwynne)(2004) است. او ضمن بحث از فزونی یافتن علاقه مندی ها به شناخت اشکال برهان در قرآن (برای ...
رابطه زمان و تم در روایت - سرزمین غمزده ی پرتقال -
نوع زمان، بسیاری از فلاسفه و دانشمندان را وادار به اقرار به ناتوانی کرده است؛ مانند قدیس آگوستین که می گوید: مادام که از وی نپرسیده باشند، به روشنی مید اند زمان چیست؛ اما اگر تعریف آن را از وی بخواهند، به ورطه ی سردرگمی فرو می افتد (حسن القصراوی، 2004: 13). از طرف دیگر ارسطو زمان را به گونه ای کم و بیش مرموز به مثابه ی تعداد حرکت از حیث پیش از و پس از تعریف می کند (یولوید، 1380: 72). اما در ...
آیا غزّالی، یک اشعری بود؟ (1)
سرویس اندیشه جوان ایرانی ؛ بخش شعر و ادبیات: نویسنده: کوجیرو ناکامورا ترجمه: امیر یوسفی چکیده پاره ای پژوهشگران آثار غزّالی چون دابلیو. ام. وات یکی از معیارهای سنجش اصالت آثار غزّالی را تعلق خاطر وی به مکتب اشعری دانسته اند. (1) نویسنده کوشیده تا براساس شواهدی از اقوال غزّالی، نظر خاص وی درباره اشعری و اشاعره، شواهدی از ابن خلدون و تقابل جدی آراء غزّالی با اشاعره در ...
رده بندی دانش ها از دریچه ی چشم امام محمد غزالی (1)
. فیلسوف با رده بندی دانش ها به علوم زمانه اش می پرداخت. پیداست که در هر روزگاری که دانش ها دگرگونی و گسترش می یافت، دیدگاه فیلسوف نیز در رده بندی آنها گونه گونی پیدا می کرد. 1. پیشینه ی رده بندی دانش ها تا روزگار غزّالی ارسطو نخستین فیلسوفی بود که به رده بندی دانش ها دست یازید. مسلمانان تا سده ی پنجم هجری/ دهم میلادی بیشتر از همان رده بندی که شارحان فلسفه ی ارسطو در سده ی پنجم و ششم میلادی ...
رده بندی دانش ها از دریچه ی چشم امام محمد غزالی (2)
؛ 3. طبیعیّات: 4. الاهیات. غزّالی جایگاه راستینی و ناراستینی (حق و باطل) و درستی و نادرستی (صواب و خطای) این دانش ها را بیان داشته است. در دیباچه ی نخست و دوم الاهیّاتِ مقاصد، غزّالی بیان می دارد که دانشِ حِکمی دارای دو بخش است: 1. دانش علمی (کاربردی)؛ 2. دانش نظری. (3) غزّالی علم عملی (کاربردی) را این گونه می شناساند: علمی که احوالِ کُنش های ما به آن ...
غزالی و اخلاق داوری (2)
. (15) اگر بخواهیم به توصیه های غزالی در کتاب احیاء علوم الدین عمل کنیم، نباید این گونه قاطعانه باور فلاسفه را تکذیب قطعی سخن پیامبر بدانیم، تکذیب امری است قصدی و در این جا کسانی مانند ابن سینا، مدعی خلاف آن هستند و بر این باورند که در پی دفاع از گفته های پیامبر هستند، نه تکذیب آن. اگر هم فلاسفه به صرف انکار معاد جسمانی یا علم خداوند به جزییات کافر به شمار روند، زیرا رسول اکرم را تکذیب کرده اند، در ...
غزالی و اخلاق داوری (3)
...> منبع مقاله : جلیلی، سید هدایت؛ (1389)، مجموعه مقالات غزالی پژوهی، تهران: خانه کتاب، چاپ اول مقالات مرتبط : غزالی و اخلاق داوری (1) غزالی و اخلاق داوری (2) کلمات کلیدی : اخلاق قضاوت , اخلاق پژوهش , اخلاق داوری , اخلاق نقد , روش اخلاقی غزالی , غزالی و تکفیر فلاسفه. ابن سینا , فارابی. ...
صوفی شالوده شکن (1)
علوم هندسه و منطق و طبیعیات و الاهیات دارای اصول بوده و با اتکاء به این اصول است که به امور پنهانی دست می یابند. به دنبال این مطالب حکایت دیگری وجود داشت مبنی بر این که فلاسفه ی مزبور با همه ی عقل و ذکاوتی که دارا بودند، شرایع را انکار می کردند و ادیان و ملل را نمی پذیرفتند. شنیدن این سخن ها در وجود این طایفه مؤثر می افتاد و چون آن چه می شنیدند مطابق طبع و موافق تمایلات شان بود می کوشیدند که به ...
هرمنوتیک صوفیانه ی غزالی
سرویس اندیشه جوان ایرانی ؛ بخش شعر و ادبیات: نویسنده: جرالد ال. برونس ترجمه: اسماعیل یزدان پور چکیده: نویسنده کوشیده است تا با اتکاء به آثاری چون جواهر القرآن و کتاب هشتم احیاء العلوم غزالی به هرمنوتیک صوفیانه غزالی در قالب طرح ماهیت، زمینه ها و موانع فهم از نظر غزالی بپردازد و ضمن تأکید بر این نکته که هرمنوتیک صوفیانه غزالی در تقابل با سوبژکتیویسم دوران جدید است، به ...
ویژگی ترکیبی اخلاق غزالی (1)
...، نظریه سعادت، و نیز کمال گرایی، همگی ذیل این مقوله می گنجند. غزالی به اعتبار آن که مدافع اخلاق غایت انگارانه است، با فیلسوفان هم داستان است. منظور ارسطو از غایت در اخلاق، بسیار واضح و آشناست. فیلسوفان مسلمانی چون ابن سینا، (40) فارابی و ابن مسکویه تابع این نظریه ارسطویی هستند، چرا که خوبی و بدی افعال را بر حسب نتایجی که در رسیدن یا نرسیدن به سعادت دارند، تعیین می کنند. غزالی، نظر معتزله را که ...
ویژگی ترکیبی اخلاق غزالی (2)
افلاطون و ارسطو داشته است چون در المنتقد نقدهای ارسطو بر سقراط و افلاطون و نیز تفاوت های او با این دو فیلسوف را برمی شمارد،(12) و این نشان می دهد که آثار این فیلسوفان را خوانده بوده است. هیچ قرینه و شاهدی وجود ندارد تا اثبات کند که غزالی آثار فیلسوفان متأخر یونان را هم درباره فلسفه اخلاق به طور مستقیم مطالعه کرده باشد، اما به نظر می رسد که آراء ایشان را از طریق تألیفات و گزارش های متفکران مسلمان از ...
نقد ملاصدرا بر غزالی
الاسلام محمد غزالی متوفی 505 ه. ق با صدرالدین محمد شیرازی ملقب به صدرالمتألهین یا ملاصدرا (متوفی 1050 ه. ق) تقریباً چهارصد و پنجاه سال تفاوت زمانی دارند، اما سیر روحی و فکری آنان به رغم آن که در نخستین نظر به ذهن می آید خیلی از هم دور نیست، بلکه در مواردی بسیار شبیه است. جستجوگری و بی آرامی، قوه نقد و انتقاد، داشتن درد دین و دغدغه ایمان، قلم و بیان بسیار شیوا و رسا و ... در شمار مشابهت های کلی این ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (1)
از صوفیان، که بر ارزش عشق به خداوند تأکید می کنند، آمده است.(10) به نظر می رسد که غزالی اهمیت چندانی برای این احادیث و گفته ها قائل نیست- از نظر او، این ها فقط نوعی فتح باب رسمی است- زیرا امری آشکارند (امر ظاهر). به علاوه، این ها حتی در حکم نقاط عزیمت به بحث بیشتر نیز نیستند. چون معنای حقیقی عشق پنهان است، جان کلام او این است که آن را بیابد (تحقیق).(11) ولی، طی بحث خود، گاه احادیثی را به مثابه ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (2)
.(5) مفهوم جود خداوند در رساله تیمائوس افلاطون (29-30) و انئادهای فلوطین (انئاد ششم، رساله نهم، بخش6) به چشم می خورد. ارسطو می گوید (اخلاق نیکوماخوس، دفتر هشتم، 1-5, 1158b,6) که دوستی ای که بر فایده مندی بنا شده، چیزی نیست، جز یک تبادل صرف لذت برای سود بردن. (6) به نظر من، دومین توضیح جود ظاهری انسان با اولین توضیح متناقض است، زیرا اگر خداوند انگیزه ها را بر انسان تحمیل کند، حتی اگر این انگیزه ها ...
نظریه غزالی درباره عشق الهی (3)
...؛ یعنی بدین سبب که معرفت خاص ترین صفت خداوندگاری (اخصّ صفات الربوبیه) و عالی ترین درجه کمال است. غزالی در اینجا دیدگاهی ارسطویی را بیان می دارد: ارسطو عالی ترین فعالیت را فعالیت طبعی اهل نظر تلقی می کند، چرا که این فعالیت هم سنخ با فعالیت خداوند است و بنابراین، خدا گونه است.(3) به نظر من این حقیقت که این نگرش مستقیماً تابع پنجمین سبب عشق (قرابت) است، حاکی از این امکان است که غزالی علم را در ...
