خانهسایر منابع:
با دوستان خود به اشتراک بگذارید
می پسندم
0
سایر خبرها
ذکر خدا قلب را زنده می کند/ ذکر یعنی انرژی گرفتن از خدا
شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ (زخرف/36) بنا بود با ذکر ، خدا جلیس و انیس و مونس ما باشد، ولی اگر از ذکر خدا روی گردان شویم، شیطان همنشین ما خواهد شد. علی(ع): کسی که غفلت بر او غلبه پیدا کند قلبش می میرد/ کسی که قلبش مرده باشد، سخن حق را نمی پذیرد روایات زیادی هست که نشان می دهد کسانی که به ذکر خدا نمی پردازند، برای قلب شان چه اتفاق هایی می افتد؟ به عنوان نمونه، امیرالمؤمنین(ع ...
مشروح جلسه استماع سنای آمریکا درباره برنامه جامع اقدام مشترک
و به زبان ساده بگویم که این تصوری، خام است. گزینه پیش روی ما انتخاب بین دو گزینه است. گزینه اول اینکه اطمینان حاصل کنیم برنامه هسته ای ایران محدود و به شدت تحت نظر است و اینکه این برنامه کاملا صلح آمیز است. گزینه دوم این است که هیچ توافقی وجود نداشته باشد." جان کری در بخش دیگری از سخنانش در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت: "جناب رئیس کمیته در سخنان اولیه خود گفت که ما با این توافق ...
نوبت جنگ فرهنگی با داعش است
حضور و فعالیت غده سرطانی ای مانند بهاییت باشیم؟ اگر نگاه به آینده نداریم لااقل نگاهی به گذشته داشته باشیم و از آن درس بگیریم. در بدو تشکیل این گروه ما چه رفتاری داشتیم؟ اکنون بعد از گذشت سالها ثمره آن گونه رفتار چه بوده است؟ وظیفه ما در شرایط این چنینی آن است که بنشینیم و با مباحث فکری و با استفاده از آیات قرآن، غلط بودن این فرقه ها را اثبات کنیم. هیچ تفکری در جهان مثل تفکر ...
کری: 1+5 ابله نیستند
بخش دیگری از سخنانش در کمیته روابط خارجی سنای این کشور گفت: جناب رئیس کمیته در سخنان اولیه خود گفت که ما با این توافق، هرچه ایران خواسته است به آن داده ایم.(خنده کنایه آمیز) اما آنها هرچه می خواهند دارند. ایران ده سال پیش یا قبل تر از آن، این توانایی را به دست آورد. ایران به توان تولید سوخت هسته ای دست یافته است. وقتی ما مذاکرات را شروع کردیم ایران مواد شکاف پذیر به اندازه کافی داشت تا ده تا دوازده ...
آموزش و تربیت مهمترین و اثرگذارترین عامل زندگی آدمی شمرده می شود
وجوارح ابزارند و با عامل اصلی متفاوتند، یعنی این ها اقرار به گناه نمی کنند بلکه شهادت می دهند که انسان مجرم است". [span ][91] الْیوْمَ نَخْتِمُ عَلَی أَفْوَاهِهِمْ وَتُکَلِّمُنَا أَیدِیهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا کَانُوا یکْسِبُونَ [span ][92] امروز بر دهان آن ها مهر می زنیم و دست های شان، با ما سخن می گویند و پاهای شان بدان چه فراهم می ساختند گواهی می دهند: این آیه نشان می دهد با ...
وقتی هنر با قرآن عجین می شود
زمانیکه برنامه درس هایی از قرآن استاد قرائتی با تلاوت سوره حمد توسط عبدالیاسط قبل از آغاز این برنامه پخش می شد گوش کردیم و بعد از برنامه من و روح الله ناخودآگاه شروع به تکرار آن صوت و نوای قرآنی به تقلید از عبدالباسط به صورت همخوانی کردیم. سین:چه کسی اولین مشوق و معلم شما بود و ظرفیت قرآنی شما را شناخت؟ جیم: برادرمان مسلم سخنی که 12 سال بیشتر نداشت متوجه این مساله شد و دید ما ...
مصاحبه با 2 برادر که دیجی کالا را راه انداختند
...، که خیلی قابل اعتماد هم نبود، جرقه اولیه تاسیس شرکت دیجی کالا بود. تاریخچه دیجی کالا مدیران این سایت از سال 83 تصمیم به راه اندازی آن گرفته و در سال 1385 توسط حمید محمدی و سعید محمدی بنیانگذاری شد. پرسنل اولیه آن 5 نفر بودند که تا اسفند 1392 به 200 نفر افزایش پیدا کرد و طبق گفته مدیران تا پایان سال 93 به 700 نفر می رسد. این شرکت در سال 91 پیشنهاد شراکت صندوق سرمایه ...
بیانات رهبر معظم انقلاب در نماز عید فطر/ تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت
شکل دیگری از این وضعیت توجه نکنید، قطعنامه ها صریح است، نامه ها بی ارزش. ظریف در بخش پایانی سخن خود خطاب به مردم ایران، گفت: آنچه به دست آمده، حاصل کار گروه مذاکره کننده نیست؛ این توافق، نتیجه و تجلی عزت و اقتدار ملی است؛ به تعبیر رهبر معظم انقلاب در نماز عید سعید فطر حدود 12 سال است 6 کشور بزرگ جهان تلاش می کنند ایران را از پیگیری صنعت هسته ای اش باز دارند و همانگونه که برخی گفته اند پیچ و ...
چطور اختلافات با خانواده همسر را حل کنیم؟
شهرخبر : جامعه سنتی ما در حال گذار به مدرنیته است، همه چیز تغییر کرده است، دیگر هیچ کس مثل سابق نمی اندیشد و رفتار نمی کند. زوج های جوان امروزی به دنبال استقلال هستند و بیش از هر چیز به آن اهمیت می دهند، اما از طرفی دیگر پدر و مادرها همچنان دوست دارند با قوانین نانوشته روزگار خود با عروس و دامادشان رفتار کنند و جالب تر آن که متمایلند فرزندانشان نیز چون جوانی خودشان به سبک والدین شان، ساز زندگی ...
تهدید ایران به حمله توسط 7مقام آمریکایی
، منظومه ای از اجتماع نقیضین را به وضوح اثبات می کند. اینکه چرا برخی از تغییر رفتار آمریکا در قبال ایران پس از توافق احتمالی سخن می گویند، تحلیلی است که به گفته محمد کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی "حاصل نوعی وادادگی سیاسی و البته اشتباه استراتریک است". کوثری در همین باره می گوید: از اینکه برخی تهدیدهای نظامی و اظهارات ضدایرانی مقامات آمریکا را نشنیده ...
ویدئو/ کری: تسلیم شدن کامل ایران خیالی بیش نیست
تحریمهای سازمان ملل متحد در پایان این فرایند، برداشته شود، ایران باید پروتکل الحاقی را تصویب کند. ایران باید پروتکل الحاقی را از طریق مجلس تصویب کند. ایران موافقت کرده است از روز نخست (اجرای توافق) به پروتکل الحاقی پایبند باشد. وزیر امورخارجه آمریکا تصریح کرد هدف ما برچیدن کل برنامه هسته ای ایران نبوده است. دانلود جان کری در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت: جناب ...
پیام 'برجام'، ضرورت کنارگذاشتن خشونت، تهدید و تحریم است/ هیچ قدری نمی تواند در برابر این ملت متمدن و با ...
توافق را به پیش ببرند. رییس جمهوری تصریح کرد: ما برای مذاکرات به افراد عالم و دانشمند نیاز داشتیم و اگر بگویم در مسایل بین المللی و دیپلماسی یکی از افراد برتر و سرآمد و دانشمندان این علم در کشورمان و جهان، دکتر ظریف است و در مسایل هسته ای و دانش و فناوری هسته ای یکی از متخصصین سرآمد در کشورمان و جهان، دکتر صالحی است اغراق و مبالغه نکرده ام. دکتر روحانی که سخنان خود را در میان تشویق حاضران ...
کمیته ای برای ترور آزادیخواهان
آمریکائیان به ایران در جریان بود. گفته می شود که این اقدام خیرخواهانه و برای کشیدن پای نیروی سومی در مقابل روسیه ی تزاری و استعمار انگلیس بوده که چنین نیست. در واقع، در اینجا ما با آمریکا دقیقاً به عنوان یک نیروی استعماری تازه نفس روبرو هستیم. در همین دوران بود که توسط سران حزب دمکرات تقی زاده نواب در زمان وزارت خارجه حسینقلی خان نواب، طرح استخدام مورگان شوستر آمریکایی به تصویب مجلس رسید(11 اوت 1910 ...
از نگرانی جمهوری خواهان درباره رفع تحریم ها و بازگشت اموال بلوکه شده تا توضیحات 3 وزیر اوباما
هم وجود دارد. من می خواهم مطمئن شوم که آمریکا همچنان از انعطاف پذیری برای اعمال تحریم های غیر هسته ای بر ضد ایران به علت حمایت این کشور از تروریسم ، نقض حقوق بشر و برنامه موشک بالستیک این کشور ، برخوردار است. هیچ کس انتظار ندارد که رفتار بد ایران از روز اجرای توافقنامه تغییرکند. ما می دانیم که با چه کسی روبرو هستیم. به طور خاص با توجه به اینکه آنها منابع بیشتری در اختیار خواهند داشت ، آیا ما قادر ...
بنفش خواری بی بی سی به سلامتی توافق!/ واکنش سردار سلیمانی به توافقنامه هسته ای
به گزارش ایلام پویا به نقل از فرهنگ نیوز، رئیس جمهور در سخنانی گفته که ایران در مذاکرات هسته ای 3 بر 2 بر حریف پیروز شده و مطبوعات نیز این بخش از سخنان وی را برد فوتبالی یا ورزشی هسته ای تعبیر کرده اند. برخی از روزنامه ها نیز واکنش های آمریکا را به مذاکرات پوشش داده اند. رقص تحریم کنندگان در بازار پساتحریم/ بنفش خواری بی بی سی به سلامتی توافق!/ تحدید قدرت بازدارندگی ایران را جدی بگیرید ...
نشریه خبر روز جامعه مدرسین مورخ 1394/05/01
که در این گفت وگوها دنبال شد تصویب دانش هسته ای بود که مورد توجه قرار گرفت و تحریم های ظالمانه نیز کنار زده شد که فضا برای فعالیت اقتصادی فراهم شود و تا حدی قابل قبولی نیز این دو مهم محقق شود و البته در مقام اجرا نیز باید به همین دقت دنبال شود چرا که موجودات موذی بین المللی که جیغ بنفش می کشند به شدت فعال هستند. اصلاح طلبی را مترادف فتنه نمی دانیم فارس/ آیت الله خاتمی گفت: بنده ...
پیشرفت های ایران دشمنان را به میز مذاکره کشاند
صورت نگرفته است. حجت الاسلام متین در ادامه با اشاره به این که در تمامی این رویکردها نباید فراموش کنیم که آمریکا به هیچ وجه قابل اطمینان نیست اظهار داشت: مهم ترین چیزی که باید در تمامی این موارد در ذهن داشت این است که آمریکا به هیچ وجه قابل اعتماد نیست و این البته سخن تازه ای هم نیست چرا که رهبر معظم انقلاب بارها در سخنرانی ها و مکاتبات خود با مسؤولان نظام آن را اعلام کرده اند. این مقام مسؤول در پایان افزود: در هر صورت باید از این به بعد به طور کامل مراقب دبه آمریکایی ها بود چرا که آنها تنها 6 ساعت پس از پایان مذاکرات دبه های خود را رو کردند. ...
آیت الله مکارم شیرازی: ضعف های توافق هسته ای درد بی درمان نیست
مرجع عالیقدر جهان تشیع گفت: نمی گویم توافق هسته ای ضعفی ندارد، ممکن است مشکلاتی نیز داشته باشد اما درد بی درمان نیست که برطرف نشود، اینگونه موارد نباید باعث اختلاف در میان خود ما شود. به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی چهارشنبه شب در جمع مردم شیراز با بیان اینکه امروز وحدت و اتحاد ما نباید تحت هیچ شرایطی برهم بخورد تاکید کرد: پس از 22 ماه توافقی ایجاد شده اما ...
تهدید حمله به ایران فقط در یک هفته پس از توافق!
نیز دفاع کنند و زیر بار هیچ تحمیل، زور، تحقیر و تهدیدی نروند... مذاکره در زیر شبح تهدید معنایی ندارد و ملت ایران مذاکره زیر سایه تهدید را برنمی تابد... با مذاکراتی که زیر شبح تهدید باشد، موافق نیستم. برخی از سیاسیون هم به مواضع خصمانه مقامات امریکا واکنش نشان داده اند. به عنوان نمونه محمد کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تحلیلی مبنی بر تغییر رفتار امریکا در قبال ...
ازدواج شهربانو با امام حسین (ع) و فیلم رستاخیز
که بخوبی می توانند نشان دهند، هنرمندان قدیم، کاملا با این واقعیت آشنا بودند که نباید گیر تاریخ باشند، بلکه باید به پیامهای مهم موجود در این داستان ها توجه داشته باشند. اگر قرار است ارزیابی از این قبیل متن ها و کارهای هنری صورت گیرد، این ارزیابی باید در حوزه هنر و پیامهایی باشد که از این متن ها بدست می آید نه انطباق آنها با تاریخ. این امر نه تنها در داستانهای تاریخی، بلکه در ...
تکفیرهای سیاسی جدید؛ از انتخابات تا مذاکرات
در عرصه بین المللی و همسویی آن با دشمنان انقلاب اسلامی محسوب می گردد. این موضوع در واقع تنها به معنای القای خیانت و تلقین آن در افکار عمومی محسوب می گردد. این در حالی است که همواره حمایت از تیم مذاکره کننده مورد توجه مقام معظم رهبری قرار داشته و حتی پس از توافق نیز معظم له در حمایت از ایشان، از زحمات و مجاهدات صادقانه و مجدانه تیم هسته ای تشکر و قدردانی کردند. با این حال طیفی از مخالفان دولت تلاش ...
داشتن صبر لازمه زندگی بهتر برای ماست
برخی از این مقدرات، به ضرر ما هستند یا تحملش برای ما سخت است. لذا در هر چهار عنصر یا رکن کلیدی تعریف زندگی و زندگی بهتر، عنصر صبر و مقاومت را می بینید. زندگی آدم ها و نوع صبری که هر کسی باید در زندگی خودش داشته باشد را خداوند طراحی می کند ولی به طور کلی هیچ کس بدون صبر و مقاومتِ در زحمت، به دوست داشتنی خودش نمی رسد. دقت کنید که در اینجا فقط از زحمت سخن نمی گوییم، بلکه از صبر و مقاومت در ...
توافق هسته ای؛ فرآیندی ناتمام
جهانی باید چشم به لویاتان ی بست که واجد همه قدرت ها برای رفع نگرانی هاست و اتفاقاً مخالفان دولت نیز با بزرگنمایی بخش هایی از سخنان رئیس جمهوری در جریان مناظرات انتخاباتی، تلاش کردند که دولت را دنباله رو چنین تفکری نشان دهند بنابراین این سخن راست است که بزرگترین دستاورد سیاست خارجی دولت یازدهم آن بوده است که با تشخیص ترس هابزی، به عنوان عمده ترین مانع بازگشت به وضعیت عادی پرونده هسته ای کشورمان، به دام ...
بدهکاران طلبکار!
...، بعنوان شرط ورود ایران به جامعه جهانی سخن می گوید!؟ همه این سخنان در فضای روزهای پر هیاهوی پس از متن وین و نیز تصویب قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت مطرح می شود. در روزهایی که هم طرف غربی جشن پیروزی گرفته و نماینده اش از شادی در جلسه رسمی می رقصد و هم در ایران سخن از پیروزی و فتح الفتوح و تغییر تاریخ است! ظاهرا آرایش متون و تعهدات، حکایت از آن دارد که طرف غربی، خود را پیروز میدان دانسته و آنقدر ...
دولت در تغییرات توجهی به فشارها نکند
طی سال هایی که کشورمان تحریم بود برای دستیابی به بسیاری از منابع و مآخذ علمی محدودیت وجود داشت اما اکنون تصور می شود با رفع تحریم ها محدودیت ها هم برداشته شود. از سوی دیگر تصور می شود پس از لغو تحریم ها و پدید آمدن شرایط جدید نیاز به تغییراتی در کابینه باشد چنانکه برخی افراد برای شرایط تحریم در وزارتخانه ها منصوب شده بودند و اکنون با لغو تحریم ها به طور حتم باید برنامه های جدیدی تدارک دیده شود که بتوان بهترین استفاده را از این فضا کرد. در این راستا غ ...
ارزیابی پوتین و اوباما از نتیجه مذاکرات اتمی و نقش روسیه در توافق ایجاد شده
ولادیمیر پوتین و باراک اوباما روسای جمهوری روسیه و آمریکا در گفت وگویی تلفنی نتیجه مذاکرات هسته ای میان ایران و گروه 1+5 در وین را عالی ارزیابی کردند. به گزارش ایرنا به نقل از دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری روسیه، این گفت وگوی تلفنی عصر چهارشنبه ( به وقت محلی) و به ابتکار طرف آمریکایی انجام شد. پوتین و اوباما خاطرنشان کردند که موفقیت تلاش های چند ساله برای یافتن راه حل سیاسی - دیپلماتیک برای حل مساله هسته ای ایران با همکاری سازنده تهران، دولت های عضو گروه 1+5 و اتحادیه اروپا امکانپذیر شد. دو طرف اعلام کردند که توافق جامع در مورد برنامه هسته ای ایران در راستای منافع جامعه جهانی است و به تحکیم نظام منع انتشار سلاح های هسته ای و کاهش تنشها در منطقه خاورمیانه کمک می کند. در این گفت وگو، با یادآوری نقش مذاکرات آمریکا و روسیه در تامین ثبات و امنیت جهان، بر عزم متقابل دو طرف برای ادامه تلاش های مشترک به منظور اجرای کامل توافق وین و برخی مسایل مهم بین المللی از جمله مبارزه با تروریسم بین المللی تاکید شد. ایران و گروه 1+5 روز سه شنبه پس از 12 سال مذاکره در مورد برنامه هسته ای، در وین به توافق رسیده و برنامه جامع اقدامات مشترک را تائید کردند. روسای جمهوری روسیه و آمریکا همچنین چهلمین سالروز ماموریت فضایی مشترک سایوز- آپولون را به یکدیگر تبریک گفتند. مأموریت فضایی مشترک پروژه آزمایشی آپولو-سایوز نخستین مأموریت فضایی مشترک بین دو کشور و نخستین همکاری فضایی بین المللی بود. این مأموریت در 24 تیر 1354 (15 جولای 1975) آغاز شد و در طی آن، فضاپیمای آمریکایی آپولو و فضاپیمای روسی سایوز در مدار زمین به هم متصل شدند و فضانوردان آنها باهم عملیات مشترکی را به انجام رساندند. استفان والت در فارن پالیسی بررسی کرد الگوی قرن نوزدهمی قدرت های جهان 21 تیر 1394 فرارو- استفان والت در یادداشتی برای فارن پالسی نوشت: روسیه به قرن نوزدهم پرتاب شده، داعش می خواهد زمان را به هزار سال پیش برگرداند، و ژاپن در نظم پسا جنگ جهانی دوم گرفتار مانده است. چه میزان از ژئوپولیتیک امروز واقعا به جا مانده از اعصار گذشته است؟ به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از فارن پالسی ، والت در ادامه می نویسد: در سال 2014 بود که جان کری، وزیر خارجه آمریکا در انتقاد از تصرف کریمه به دست روسیه گفت: شما با حمله به یک کشور دیگر، با بهانه ای کاملا کاذب، در قرن بیست و یکم به روش قرن نوزدهم رفتار می کنید. بی خیال که این اظهارات کری بر حمله دولت جورج بوش به عراق نیز منطبق است. این اظهارنظر بیانگر این عقیده آشنا بود که جهان ظاهرا به ورای محاسبات بدبینانه از سیاست قدرت حرکت کرده است. مشکل، دست کم در دیدگاه کری این است که رهبرانی مانند ولادیمیر پوتین اطلاعیه مربوط به رفتار مناسب قرن بیست و یکم را دریافت نکرده اند- یا پوتین خود را زحمت نداده که آن را بخواند یا با پیام آن موافق نبوده است. طی سفری که اخیرا به اروپا داشتم و در کنفرانس هایی در یونان و فرانسه شرکت کردم، این اظهارات کری را بیاد آوردم. من از تعداد کسانی که دیدگاه کری را پذیرفته و عمیقا نگران بودند که جهان چرخشی یو-شکل را تجربه می کند و با دور شدن از فرآیند پساجنگ سرد به سمت فضای رقابتی تر اعصار گذشته می رود. این مشاهدات باعث شد به این فکر بیافتم که کشورهای مختلف هرکدام در چه قرنی زندگی می کنند؟ مسلما ما همگی بخشی از قرن بیست و یکم هستیم اما این جهان بینی که کشورهای مختلف دارند، اغلب به نظر می رسد از اعصار مختلف گرفته شده است. برخی کشورها ظاهرا به راحتی به جهان بینی قرن بیست و یکم متعهد هستند، در حالیکه دیگر کشورها در پس جهانی بینی هایی مانده اند که تاریخ شان به قرن ها قبل باز می گردد. بنابراین کدام کشورها بهترین نمونه تفکر قرن بیست و یکمی امروز هستند؟ اول از همه اتحادیه اروپا قرار دارد که اعضایش تا حد زیادی در اداره سیاست های بین المللی منطبق بر نسخه کامل لیبرال هستند—نقطه. نخبگان اروپایی با تفاوت هایی اندک، حال واقعیت های تلخ سیاست قدرت را پس می زنند و باور دارند که دموکراسی، حاکمیت قانون و نهادهای فراملی قدرتمند می توانند رقابت میان دولت ها را از بین ببرند و در نتیجه ثبات و آرامش را تضمین کنند. علیرغم بحران ناحیه یورو، یوروسپتیسیسم (بدبینی به اروپا) در بریتانیا و بازخیزش ملی گرایی جناح راست در سراسر اروپا، بسیاری از نخبگان این قاره هنوز معتقدند همگرایی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در اروپا، وفاداری ملی مشابه به گذشته ها را تضعیف کرده و توسعه یک وحدت پست مدرن، فراملی و پان اروپایی را تقویت کرده است. این گونه اعتقادات (به علاوه حمایت مداوم آمریکا) باعث شده کشورهای عضو اتحادیه اروپا اجازه دهند توانمندی ناچیز نظامی شان به هیچ تبدیل شود. اگر همه بر اساس اصول قرن بیست و یکم عمل کنند، یک قدرت نظامی جدی، ضروری نخواهد بود و صرف پول زیاد برای آن، ولخرجی خواهد بود. ارتش های ملی قدرتمند نیز کشورهای همسایه را نا امن می کنند و در را به روی آسیب های نظامی می گشاید که به شکل گیری جنگ های گذشته اروپایی کمک کرد. اتحادیه اروپا باید بر دیپلماسی و دیگر شکل های قدرت نرم تاکید کند، و باید از نیروی نظامی و دفاع از منافع ژئوپولیتیک سنتی خود اجتناب کند. ضمن اینکه نخبگان قرن بیست و یکمی اروپا مشکل سازان کوته فکری چون اسلوبودان میلوشویچ و پوتین را مقصر مشکلات سیاسی معاصر می دانند. مشکل اینجا است که رهبران کوته فکر مانند آنها را نمی توان با استدلال های هنجاری یا تحریم های اقتصادی تحت تسلط گرفت. چه کسانی را در ذهن دارم؟ مشخص ترین نمونه ها، پوتین روسیه و چین معاصر هستند که سیاست خارجی شان بازتابی از نگرانی های سنتی برای حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، توانمندی دولت و توازن قدرت است. روسیه با شور و نشاط از منطقه نفوذ خود در خارج نزدیک خود دفاع می کند و فردگرایی لیبرال که پشتیبان نهادهای غربی اصلی است را به چالش می کشد و به شدت مایل است از نیروهای نیابتی و دیگر ابزارهای خشونت برای حمایت از آنچه منافع ملی اش محسوب می شوند، استفاده کند. اگر این هدف مستلزم تصرف قلمرو یا تشدید جنگ های داخلی در دیگر نقاط باشد، خب باشد. رهبران غربی می توانند با صدای بلند اعلام کنند که اقدامات شان هیچ تهدیدی علیه روسیه نیست؛ مسئله این است که مسکو آنها را باور ندارد (و البته بدون دلیل هم نیست). همچنین، چین رو به رشد ممکن است جهانی شدن را به عنوان یک امتیاز مثبت اقتصادی بپذیرد اما خود را با جهان بینی سیاست قرن بیست و یکم تطبیق نداده است. برعکس، چین پس از تحمل دو قرن تحقیر، می خواهد آنقدر ثروتمند و قدرتمند باشد که فشارهای خارجی را هم در حال حاضر و هم در آینده خنثی کند. این هدف نیازمند رشد مداوم اقتصادی، قدرت نظامی بالا و تلاش های صبورانه برای کنترل منطقه ای اراضی یا مناطقی (مانند تایوان) که بخشی از چین می داند، است. چین همچنین می خواهد با بیرون راندن آمریکا از آسیا و ترغیب همسایگان به همساز کردن خود با قدرت چین، خود را به یک هژمون منطقه ای در آسیا تبدیل کند. به هر حال این تقریبا همان کاری بود که آمریکا در طول خیزشش به عنوان قدرت جهانی (تحت دکترین مونرو) انجام داد. روسیه و چین تنها کشورهایی نیستند که با نسخه قرن نوزدهمی سیاست خارجی زندگی می گذرانند. اقتصاد پیشرفته اسرائیل نمونه ای از چشم انداز قرن بیست و یکمی است اما همانطور که تاریخ نویس تونی جودت بیش از یک دهه پیش مطرح کرد، دی ان ای سیاسی آن-صهیونیسم- در هسته خود تنها یک ناسیونالیسم قومی اروپایی قرن نوزدهمی است. چین، روسیه و اسرائیل ممکن است- دست کم در حوزه سیاست خارجی- در چشم انداز قرن نوزدهمی گیر کرده باشند، اما برخی از کشورهای دیگر در کهربای قرن بیستم گرفتار شده اند. کره شمالی و جنوبی به واسطه یک درگیری که تاریخش به سال 1950 برمی گردد، از هم جدا هستند و کره جنوبی و ژاپن هنوز نتوانسته اند از میراث زهرآگین استعمار ژاپن و جنایات جنگ جهانی دوم آن عبور کنند. علاوه بر این، به نظر می رسد سیستم های سیاسی و اقتصادی ژاپن قادر نیستند از ترتیبات نهادی که به معجزه اقتصادی جنگ جهانی دوم این کشور دامن زد اما اقتصاد آن را از زمان انفجار حباب در سال 1190 فلج کرد، آزاد شوند. بیایید همین جا متوقف نشویم. برخی کشورها و جنبش های سیاسی هستند که جهان بینی شان نه به قرن نوزدهم بلکه به دوره های بسیار دورتر باز می گردد. القاعده، داعش، طالبان و وهابی های عربستان سعودی به درجات مختلف از فناوری های مدرن استفاده می کنند اما الگوهای سیاسی شان مبتنی بر احکامی استکه به قرن هفتم بازمی گردد. زمانیکه شخصی می گوید به دنبال بازسازی یک خلافت قرون وسطایی است، این طرد آشکار فرمول دموکراسی+حقوق بشر+بازارها+ حاکمیت قانون است که افراد خوش بین زمانی معتقد بودند تنها راه ساختن یک جامعه پیشرفته قرن بیست و یکمی است. و در مورد آمریکا چطور؟ آمریکایی ها دوست دارند که خود را مترقی با نگاهی رو به جلو و کاملا متعهد به همان ارزش های لیبرالی بدانند که متحدان اروپای غربی شان دارند؛ در واقع آنها برخی مواقع گمان می کنند که این ارزش ها را آنها ایجاد کرده اند. به طور خلاصه، آمریکایی ها گمان می کنند که تجسم جهان بینی قرن بیست و یکمی هستند. واقعیاتی در این دیدگاه وجود دارد، تا آنجا که آمریکا زمان زیادی را صرف استدلال بر اساس عقاید لیبرالی و دفاع از این عقاید کرده است. اما در واقعیت، ایالات متحده امروز ملقمه ای است از آرمان گرایی قرن بیست و یکم و سیاست قدرت قرن نوزدهم. لفاظی های آن مملو از ستودن دموکراسی، حقوق بشر، برابری جنسی، بازار آزاد و دیگر ویژگی های برجسته فرمول قرن بیست و یکمی است و در انتقاد و سرزنش رقبایی چون روسیه و چین به دلیل بی بهره بودن از این ابعاد، خیلی سریع است. اما ایالات متحده نیز همچنان دیدگاه سیاست قدرت قرن نوزدهمی را حفظ کرده است. واشنگتن می خواهد هژمونی آمریکا در نیم کره غربی را حفظ کند و هنوز مایل به دفاع از مجموعه ای از متحدان غیردموکراتیک خود در سراسر جهان است. آمریکا مانند قدرت های بزرگ گذشته، نگرش منعطفی نسبت به حاکمیت قانون و نهادها دارد: زمانیکه به نفع آمریکا باشد، آنها را می پذیرد و زمانیکه در مسیر خواسته هایش باشند، آنها را نادیده می گیرد. حتی شاید بگویند که واشنگتن به خوبی مانند یک آرمان گرای قرن بیست و یکمی صحبت می کند اما زمانی که به عمل می رسد بیشتر از آنچه بخواهد اعتراف کند، قدیمی رفتار می کند. پوتین: جهان نفسی راحت کشید 23 تیر 1394 رئیس جمهوری روسیه در اولین اظهار نظر به حصول توافق هسته ای گفت که جهان با این توافق یک نفس بلند و راحت خواهد کشید. کاخ کرملین در بیانیه ای رسمی که به مناسبت پایان مذاکرات هسته ای در وین منتشر کرده است اعلام کرد؛ روسیه از توافقی که امروز حاصل شد استقبال می کند. ما مطمئنیم که جهان امروز نفس راحتی کشید. ما از پیدا شدن راه حل براساس اصول توقف تدریجی و احترام متقابل که کشور ما قویا از آن حمایت می کند راضی هستیم. این بیانیه افزود، توافق جامع مبتنی بر اصول محکم حقوق بین المللی، معاده منع گسترش سلاحهای هسته ای و پادمانهای آژانس بین المللی انرژی اتمی از جمله پروتکل الحاقی است. علیرغم تلاشها برای هرگونه سناریوی مبتنی بر زور، طرفین مسیری در حمایت از ثبات و همکاری را انتخاب کردند که برمبنای قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است. ما از همه کسانی که از تلاشهای قابل اتکا و راه حلهای دیپلماتیک برای حل و فصل این مساله حمایت کردند سپاسگذاریم. تیم مذاکره کننده روسی و متخصصهای ما تمام توان خود را در جهت تدوین توافق جامع به کار گرفتند. براساس این بیانیه، ایران براساس این توافق فرصتی برای توسعه برنامه های خود از جمله غنی سازی اورانیوم تحت کنترل آژانس در مقابل رفع تحریمهای تحمیل شده بدست می آورد، چیزی که ما همواره بر آن تاکید می کردیم. این موضوع همچنین فرصتی برای همکاریهای صلح آمیز بیشتر هسته ای بین ایران و روسیه فراهم خواهد آورد. ما از همه طرفها انتظار داریم که به این توافق پایبند باشند. روسیه همه تلاشهای خود در جهت تضمین اجرای کامل توافق وین که در راستای تقویت صلح و امنیت جهانی و منطقه ای است به کار خواهد گرفت. منبع: خبرگزاری فارس پوتین: غرب روابطش با ایران را اصلاح کرد 23 تیر 1394 رییس جمهور روسیه گفت: غرب روابطش را با ایران اصلاح کرد. ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، روز سه شنبه در پیامی در صفحه توییتر خود نوشت: غرب روابطش را با ایران و کوبا اصلاح کرد. این پیام در حالی دقایقی پیش منتشر شد که مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 سرانجام پس از 18 روز رایزنی بی وقفه و نفس گیر در وین پایتخت اتریش به نتیجه رسید. بهرام امیراحمدیان عملکرد روسیه در مذاکرات را بررسی کرد بازی روسی در مذاکرات 20 تیر 1394 فرارو- "روس ها ایران را بازار فروش تسلیحات خود می دانند." یک کارشناس مسائل روسیه بابیان این مطلب گفت: فکر نمی کنم که لغو این بخش از تحریم ها آن طور که روسیه گفت است در اولویت طرف ایرانی باشد. مذاکرات هسته ای درحالی که از ضرب الاجل تعیین شده عبور کرده است همچنان ادامه دارد و طرفین تلاش می کنند که به توافق برسند. در این میان برخی مسائل هنوز محل اختلاف است. لغو تحریم ها به عنوانی یکی از اصلی ترین مسائلی است که هنوز تکلیف آن روشن نشده است و حتی در روزهای اخیر و تأکید روس ها در مورد لغو تمام تحریم های تسلیحاتی پیچیده تر نیز شده است. ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه که در روزهای گذشته و در جریان اجلاس کشورهای بریکس، میزبان حسن روحانی رئیس جمهور ایران بود، اکنون بر ضرورت رفع تمام تحریم های ایران تأکید می کند. این تأکید پوتین در حالی است که طی روزهای گذشته مساله لغو تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران به مهم ترین موضوع مورد اختلاف تبدیل شده است. این مسئله همچنین باعث بروز شکاف در میان اعضای گروه 1+5 نیز شده است. از یک سو آمریکا و غربی ها بر حفظ این بخش از تحریم های اصرار می کنند و از سوی دیگر روسیه و چین اعتقاددارند که باید حذف شود. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه با اشاره به مقابله ایران با گروه تروریستی داعش گفته بود که تحریم های تسلیحاتی باید جزو اولین تحریم های ایران باشد که (بعد از توافق) برداشته می شود زیرا لغو این تحریم ها به مبارزه با داعش کمک خواهد کرد. این در حالی است که بر اساس گزارش نیویورک تایمز مقامات آمریکایی و شرکای اروپایی آن با هرگونه لغو تحریم های تسلیحاتی مخالفت کرده اند و می گویند به خاطر آنکه ایران تسلیح شبه نظامیان شیعه را تشدید خواهد کرد، این موضوع تنها بر شعله درگیری ها در عراق و سوریه، یمن و لبنان خواهد افزود. این روزنامه ادامه داده است روسیه و چین که هر دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند، در خفا از فروش تسلیحاتی به ایران سود برده اند و همچنین بی سروصدا برای برداشته شدن ممنوعیت تسلیحاتی به ایران در حال تلاش هستند . یک مذاکره کننده اروپایی که خواستار عدم انتشار نامش شده درباره درخواست لغو تحریم های تسلیحاتی ایران به این روزنامه آمریکایی گفته است من فکر می کنم ایرانی ها فرصتی برای از بین بردن اتحاد مخالفان مذاکره ای خود می بینند. آنها در این کار خیلی ماهر هستند . بهرام امیراحمدیان کارشناس مسائل روسیه در گفت وگو با فرارو تقاضای روسیه مبنی بر ضرورت لغو تحریم های تسلیحاتی ایران را معنادار دانست و گفت: این موضع گیری روس ها ازاین جهت معنادار است که آنها خودشان در شرایط تحریمی به سر می برند و برای فروش تسلیحات احتمالاً با مشکل مواجه هستند. وی افزود: روسیه کشور ما را به عنوان یک بازار مهم برای فروش تسلیحات خود می داند و به همین خاطر بر لغو این بخش از تحریم ها توجه خاص دارد. این درحالی که است که لغو تحریم های مالی و پولی برای ما از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا این گروه از تحریم ها در مراودات مالی بین المللی و به تبع آن تجارت اثر دارد. اگرچه تحریم های تسلیحاتی نیز بخشی از نیازهای ما را مورد توجه قرار داده است اما این بخش در شرایط کنونی جزء اولویت های ما نیست. این استاد دانشگاه ادامه داد: از موضع گیری کلی روس ها در جریان مذاکرات نیز نباید غافل شد. ما فکر می کردیم که روس ها به عنوان کشور دوست در برداشت تحریم های پولی و مالی کمک کنند اما موضع گیری های دیگری کردند. امیراحمدیان با تأکید بر اینکه موضع گیری اخیر روس ها یک موضع گیری خام بوده است، گفت: فکر نمی کنم که لغو این بخش از تحریم ها آن طور که روسیه گفت است در اولویت طرف ایرانی باشد زیرا روند مذاکرات هسته ای با اعضای 1+5 این طور نشان نمی دهد. وی توضیح داد: ما علی رغم همه تحریم ها در سالهای اخیر به فعالیت های اقتصادی خود ادامه داده ایم و در بخش صادرات غیرنفتی موفقیت هایی داشته ایم. بدون شک وجود تحریم ها ما را با مشکلاتی مواجه کرده است حتی تحریم های تسلیحاتی که بر مبنای آن نمی توانیم اسلحه بخریم و بفروشیم هم مسائلی را ایجاد کرده است اما درمجموع از پس مشکلات برآمده ایم و رقمی که از تحریم های تسلیحاتی متضرر می شویم نیز چندان قابل توجه نیست. این کارشناس مسائل روسیه افزود: این در حالی است که به گفته کارشناسان روس اگر آنها درزمینهٔ صادرات تسلیحات خوب کار کنند و می توانند هفت تا هشت میلیارد دلار اسلحه به ایران بفروشند. وی با یادآوری مسائل و مشکلات پیش آمده در جریان خرید s300 گفت: آنها نه سلاح به ما داده اند و نه پولش را. از سوی دیگر مقامات ایرانی می گویند که ما مشابه s300 را ساخته ایم و نسبت به آن بی نیاز هستیم. از این منظر روس ها شرکای قابل اعتمادی نیستند لذا موضع گیری آنها در مورد لغو تحریم های تسلیحاتی قابل تأمل است. امیراحمدیان بابیان اینکه باید از روس ها پرسید که چرا خواستار لغو تحریم های تسلیحاتی هستند، گفت: به نظر می رسد که آنها شناخت درستی از توان نظامی، اقتصادی و سیاسی ایران ندارند و نپذیرفته اند که ایران به یک قدرت منطقه ای تبدیل شده و برای تأمین سلاح خود از آنها بی نیاز است. وی با اشاره به اینکه روسیه ارز خود را از راه صادرات انرژی، اسلحه و چوب تأمین می کند، گفت: اکنون که در تأمین ارز از این طرق با مشکلاتی مواجه هستند به دنبال فروش اسلحه به ایران هستند. روسیه بعد از آمریکا و اروپا در تولید تسلیحات مقام سوم را دارد اما در شرایطی که جامعه جهانی به سمت تنش زدایی می رود و بروز جنگ در این جامعه برازنده نیست، با مشکل مواجه شده اند. این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه روس ها در بازی های سیاسی به دنبال نتایج برد- برد نیستند، گفت: درمجموع نمی توان روی روسیه حساب کرد. وی در پاسخ به این پرسش که آیا این موضع گیری روسیه در مذاکرات به نتیجه می رسد یا آنها تنها می مانند گفت: روشن است که طرف ایرانی لغو تحریم ها را در یک پکیج دنبال می کند و اولویت آن هم تحریم های تسلیحاتی نیست لذا به نظر نمی رسد که آنها به نتیجه مطلوب خود برسند زیرا جمهوری اسلامی ایران یک کشور مستقل و قدرتمند است و هیچ کشوری نمی تواند به سیاست خارجی ما خط دهد یا برای ما تعیین تکلیف کند. روسیه و چین؛ منفعلان همیشگی 20 تیر 1394 - بهرام امیراحمدیان-استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اوراسیا در روزنامه شرق نوشت: در کوران مذاکرات هسته ای در وین، این بار نیز همچون مذاکرات قبلی در لوزان سوئیس، وزرای خارجه روسیه و چین چندان فعال نبودند. رفتار این دو کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل سؤال برانگیز می نماید؛ دو کشوری که پس از برقراری تحریم ها علیه ایران، بیشترین مناسبات را نسبت به دیگر اعضا با ایران داشته اند و هردو به قطع نامه های علیه ایران هم رأی مثبت داده اند. چرا روسیه در این مقطع حساس پافشاری دارد که پیش از همه، تحریم های تسلیحاتی برداشته شود؟ از آن سو، در همین اثنا، وزیر خارجه روسیه اعلام می کند که روسیه آماده است از تسلیحات هسته ای خود برای مقابله با تهدیدات علیه کشورش بهره ببرد. پوتین هم می گوید که اسد باید در رأس قدرت باقی بماند. گویا سرنوشت رئیس جمهور اسد به دست پوتین است. روسیه پس از بحران اوکراین دگرگون شده است. هنگامی که روسیه به اوکراین حمله نظامی و شبه جزیره کریمه را اشغال کرد، باید این حمله از سوی ایران محکوم می شد زیرا در غیر این صورت به یک رویه تبدیل می شد. حمله عربستان به یمن نیز در همین راستا ارزیابی می شود. روسیه کشور همسایه ایران است. از یک همسایه خوب انتظار می رفت اعلام کند هرچه زودتر تحریم های پولی و مالی برداشته شود تا همسایه ما ایران بتواند نسبت به تهیه نیازمندی های اساسی که به قول رئیس جمهور روحانی بر بسیاری از مسائل تأثیر منفی داشته، اقدام کند. از سویی کارشناسان صادرات تسلیحاتی روسیه اعلام کردند که پس از رفع تحریم تسلیحاتی ایران، روسیه آماده است که حدود هفت میلیارد دلار تسلیحات به ایران صادر کند، روسیه ای که در شرایط ویژه ایران، از تحویل سامانه اس-300 که بهای آن را نیز دریافت کرده بود، سر باز زد؛ روسیه ای که ژنرال هایش چندین بار به ایران هشدار دادند و تاریخ معین کردند که آمریکا به ایران حمله نظامی خواهد کرد تا به این ترتیب ایران را تشویق به خرید اسلحه از روسیه کنند. معلوم است که روسیه شناخت درستی از ایران ندارد و مقامات آن ایران را زیاد جدی نمی گیرند. ایرانی که با آمریکا درافتاده است توان زیادی دارد. روس ها بهتر است چشم های خود را باز کنند و ایران را آن گونه که هست ببینند نه آن گونه که دوست دارند. به نظر می رسد نمایندگی سیاسی ایران در مسکو در شناساندن ایران و واقعیت های آن به روسیه ناتوان بوده است . آنها نتوانسته اند پیشرفت های علمی، فنی، نظامی، تسلیحاتی، اجتماعی و فرهنگی ما را به آنها بشناسانند. اینکه روسیه قصد دارد در این آشفته بازار تحریم های خود با فروش تسلیحات به ایران وضعیت خود را بهبود بخشد، اطلاع ندارند که ارتش قدرتمند ایران توانایی آن را دارد که نیازهای تسلیحاتی خود را تولید و حتی صادر کند؛ تسلیحاتی که در صنایع نظامی ایران تولید می شود. از طرف دیگر چین از یک سو در طرح عظیم یک کمربند، یک راه که احیای جاده ابریشم است، بهترین گزینه را مسیر سنتی آن که از ایران می گذرد انتخاب کرده است و در این راه بیش از 40 میلیارد دلار سرمایه گذاری خواهد کرد. چین باید در نظر داشته باشد که ایران پس از رفع تحریم ها جایگزین های بهتری خواهد داشت تا نسبت به برقراری روابط تجاری و اقتصادی با شرکای جدید اقدام کند. روسیه و چین هردو وارد کننده فناوری های سطح بالا هستند و ایران نیز می تواند این فناوری ها را از منابع دست اول وارد کند. در این سال های خاکستری چینی ها با صادرات کالاهای نازل و نامرغوب و پایین نگاه داشتن دستمزد کارگران چینی، بازار ایران را به بازار کالاهای چینی تبدیل و سبب تعطیلی صنایع بسیاری شده اند که در نتیجه آن، نرخ بیکاری جمعیت فعال از نظر اقتصادی ایران افزایش یافته است. ایران در شرایط مناسب با تکیه بر نیروهای ملی و نیروی ماهر، تحصیل کرده و دارای استعدادهای بالقوه توانایی آن را دارد که برنامه های توسعه ای خود را پیش ببرد؛ توانایی هایی که در اثر برخی سیاست های خارجی نادرست، سبب تحریم هایی شد که چین و روسیه هم به آن رأی مثبت دادند. در هر شش قطع نامه شورای امنیت علیه ایران، روس ها و چینی ها نه تنها رأی منفی ندادند، که حتی از دادن رأی ممتنع هم دریغ کردند. هم چین و هم روسیه می دانند که ایران در زمینه های مختلف فنی و علمی دارای استعدادهایی است که مترصد بروز فرصت های مناسبند که پایه و اساس آن در برداشتن تحریم ها پی ریزی خواهد شد. بی سبب نیست که این دو شریک شرقی شاید از بهبود روابط ایران با غرب زیاد خرسند نباشند، چون منافع زیادی را از دست می دهند. در زمانی که در لوزان اجلاس نهایی برگزار و اعلامیه نهایی صادر می شد، وزرای خارجه چین و روسیه حضور نداشتند. وزیر خارجه روسیه همراه رئیس جمهور پوتین به برزیل سفر کرده بود تا در اجلاس بریکس شرکت کند. این بار نیز وزیر خارجه روسیه در حساس ترین زمان برای شرکت در اجلاس شانگهای و بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی در یوفا، مذاکرات هسته ای وین را ترک کرد. پوتین: روسیه برای افزایش تولید نفت ایران آماده است 20 تیر 1394 - ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه اعلام کرد که کشورش برای افزایش تولید نفت ایران و تاثیرات احتمالی آن بر بازار نفت جهانی آمادگی کامل دارد. به گزارش ایرنا به نقل از خبرگزاری روسیا سگودنیا، پوتین روز جمعه در کنفرانس مطبوعاتی در اوفا پایتخت جمهوری باشقیرستان خاطرنشان کرد: روسیه افزایش تولید نفت ایران را پس از لغو تحریم های بین المللی در مورد این کشور امری طبیعی می داند. وی افزود: بدیهی است که ایران پس از لغو تحریم ها تولید نفت خود را افزایش خواهد داد و حجم صادرات نفت این کشور احتمالا افزایش خواهد یافت. رییس جمهوری روسیه گفت: اقتصاد جهانی با این مساله (افزایش تولید نفت ایران) خود را وفق خواهد داد. اقتصاد روسیه نیز همین وضعیت را خواهد داشت و ما برای افزایش تولید نفت ایران کاملا آمادگی داریم. ایران و گروه 1+5 بیش از دو هفته است که برای دستیابی به توافق جامع با یکدیگر در وین مذاکره می کنند و به گزارش رسانه های خبری به احتمال زیاد این توافق در روزهای آینده به دست خواهد آمد. مقامهای کشورمان اعلام کرده اند که با دستیابی به توافق جامع و لغو تحریم ها، تولید نفت ایران و میزان صادرات آن بطور قابل توجهی افزایش خواهد یافت. خبرگزاری روسیا سگودنیا به نقل از اظهارات چندی پیش 'رکن الدین جوادی' مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد: ایران ممکن است تولید نفت خود را پس از لغو تحریم ها به دو میلیون و 500 هزار بشکه در روز برساند. وزیر خارجه آمریکا بعضی اختلاف های باقی مانده حل شد 19 تیر 1394 فرارو- جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به خبرنگاران حاضر در محل مذاکرات هسته ای در وین گفت بعضی از اختلاف های باقی مانده دو طرف در مذاکرات هسته ای حل و فصل شده است. کری فضای کنونی مذاکرات را "بسیار سازنده" توصیف کرد و گفت پیشرفت هایی به دست آمده است. هم زمان به گزارش خبرگزاری رویترز کاخ سفید اعلام کرده است که آمریکا و دیگر کشورهای طرف مذاکره با ایران هیچگاه تا این حد به توافق نزدیک نبوده اند. امروز دوره توافق موقت هسته ای میان ایران و 1+5، با هدف ادامه مذاکرات جاری تا روز دوشنبه 13 ژوئیه (22 تیر) تمدید شد. اتحادیه اروپا هم تعلیق تحریم ها علیه ایران را تا سه روز دیگر تمدید کرده. تعلیق این تحریم ها قرار بود امشب پایان یابد. اتحادیه اروپا دلیل این تمدید را اختصاص دادن مدتی بیشتر برای رسیدن به راه حلی طولانی مدت درباره پرونده هسته ای ایران بیان کرده است. یک مقام وزارت خارجه آمریکا هم به خبرنگاران در وین گفت که توافق موقت هسته ای میان ایران و کشورهای پنج به علاوه یک تا روز دوشنبه تمدید شده است. ظهر امروز هاموند وزیر امورخارجه انگلیس هنگام ترک وین گفت که مذاکرات به کندی پیش می رود. امروز جلسات هیات دیپلماتیک برگزار شد. محمد جوادظریف با موگرینی جان کری دیدار کرند. ظریف پس از بازگشت اشتاینمایر به وین جلسه ای یک ساعته با او داشت. ارنست مونیز عضو هیات مذاکره کننده آمریکا نیز که شب گذشته وین را به مقصد لیسبون ترک کرده بود، به مذاکرات ملحق شد. وزیر انرژی آمریکا در توییتی نوشت: اکنون زمان بازگشت به کار است. سخت مشغول کار هستیم تا یک توافق خوب برپایه علوم سخت به دست بیاوریم. براساس ضرب الاجل تعیین شده در مذاکرات شب گذشته باید مذاکرات به پایان می رسد اما روزگذشته خوشبینی ها درباره توافق از بین رفت. مذاکره کنندگان کشورمان تغییر موضع امریکا را در این باره عامل به نتیجه نرسیدن مذاکرات دانستند. گویا آمریکا تا چهارشنبه شب با پیش نویس توافق موافقت کرده بود اما روز پنجشنبه تغییر دیدگاه داده و پیش نویس مذاکرات را رد کرده است. چهارشنبه شب مذاکره کنندگان آمریکایی به ریاست جان کری با باراک اوباما و تیم امنیت ملی او به صورت ویدئو کنفرانسی جلسه ای برگزار کرده بودند. ظریف پنج شنبه شب درباره اختلاف نظر در مذاکرات گفت: متاسفانه ما شاهد تغییر مواضع و هم شاهد زیاده خواهی هستیم. همچنین شاهد این هستیم که چند کشور که در گروه پنج به اضافه یک هستند، مواضع متفاوتی دارند. این مساله کار را دشوار کرده اما همه تلاش خودمان را می کنیم. واکنش ها در تهران اتفاقات روز پنج شنبه در مذاکرات امروز با واکنش مقامات کشورمان در تهران روبه رو شد. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در مراسم روز قدس در تهران: در درون 1+5 یک انسجام و وحدت نظر وجود ندارد... امروز آثار آنچه که رهبر معظم انقلاب فرمودند که من به مذاکرات خوش بین نیستم ، بیشتر از گذشته در حال نمایان شدن است. علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز خطاب به طرف های مذاکره هشدار داد: اگر مذاکرات را به بن بست بکشانید این شما هستید که در مقابل انعطاف ایران دچار اشتباه استراتژیک شده اید و نتیجه آن هم به نفع شما نخواهد بود زیرا همه نیروهای فعال در بخش هسته ای آمادگی کامل دارند که فناوری هسته ای را شتاب دهند. سرلشکر محمدحسن فیروزآبادی رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اظهار کرد: با وجود این که آمریکایی ها گاهی حیله هایی برای نزدیک کردن خود به نتیجه نشان دادند ولی همیشه هر گاه مذاکرات خواست به توافق نزدیک شود سنگ های بزرگ تری سر راه انداختند. در همین حال ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه خواهان رفع تمام تحریم های ایران "در سریع ترین زمان ممکن" بعد از رسیدن به توافق جامع هسته ای شد. پوتین امروز جمعه 10 ژوئیه گفت که به نظر او دو طرف مذاکره "به زودی" راه حلی برای رسیدن به توافق نهایی بر سر برنامه هسته ای ایران خواهند یافت. احتمال ادامه مذاکرات تا دوشنبه اتحادیه اروپا تعلیق تحریم ها علیه ایران را تمدید کرد 19 تیر 1394 فرارو- اتحادیه اروپا تعلیق تحریم ها علیه ایران را تا سه روز دیگر تمدید کرد. تعلیق این تحریم ها قرار بود امشب پایان یابد. به گزارش فرارو، اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: به منظور ادامه مذاکرات هسته ای میان ایران و 1+5 تعلیق تحریم های ایران تا 13 ژوئیه (دوشنبه 22 تیر)تمدید می شود. با این اقدام اتحادیه اروپا به نظر می رسد مذاکرات تا روز دوشنبه تمدید شده است. پیش از این محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران گفته بود مذاکرات هسته ای ایران پیشرفت هایی داشته اما بعید است امروز جمعه 19 تیر (10 ژوئیه) توافقی به دست بیاید. به گفته ظریف مهمترین موضوعات هنوز حل نشده و ممکن است گفت وگوها طی دو روز آینده هم ادامه داشته باشد. مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 از صبح امروز در سطوح مختلف در وین از سر گرفته شد. فلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس، لوران فابیوس وزیرخارجه فرانسه و ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا مذاکرات را ترک کرده اند. قرار است مونیز عصر امروز به وین بازگردد. هاموند هم گفته فردا شنبه دوباره به وین بازخواهد گشت. لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه هم قرار است فردا به محل مذاکرات برگردد. همچنین فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان، امروز بعد از بازگشت به وین با همتای ایرانی اش گفت وگو کرد. صبح امروز نیز دیدار سه جانبه ای میان ظریف، کری و موگرینی برگزار شد. در همین حال ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، گفته است تمام تحریم ها علیه ایران باید بعد از توافق به تدریج برداشته شود. پوتین ابراز امیدواری کرده که این توافق به زودی حاصل شود. دستاوردهای سفر روحانی به روسیه 19 تیر 1394 - حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، رییس جمهور کشورمان پس از شرکت در نشست سران سازمان همکاری شانگهای، اعضای گروه بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در شهر اوفا روسیه، بامداد جمعه به تهران بازگشت. به گزارش ایسنا، رییس جمهور در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال معاون اول رییس جمهوری و شماری از وزیران قرار گرفت. روحانی در گفت وگوی کوتاهی با خبرنگاران، سفر خود به روسیه و شرکت در نشست سران سه سازمان بزرگ منطقه ای و بین المللی را بسیار با اهمیت دانست و گفت: اعضای سازمان همکاری شانگهای، گروه بریکس و اتحادیه اوراسیا در مجموع با داشتن بیش از 50 درصد جمعیت جهان، حدود 30 درصد درآمد ناخالص کل جهان را در اختیار دارند. رییس جمهور در ادامه به ملاقات های خود با روسای جمهوری روسیه ، چین ، بلاروس و افغانستان و نخست وزیر هندوستان در حاشیه این اجلاس اشاره کرد و گفت: در این دیدارها، راههای توسعه بیش از پیش همکاریهای دوجانبه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. روحانی با اشاره به دیدار خود با ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه گفت: در این دیدار اقدامات انجام شده برای توسعه مناسبات تهران - مسکو طی دوره فعالیت دولت یازدهم مرور و برنامه های آتی برای تقویت این روابط بررسی شد. رییس جمهور همچنین به دیدار خود با نخست وزیر هند اشاره کرد و افزود: این دیدار در واقع اولین ملاقات با وی بود. در این دیدار موضوع حضور و مشارکت هند در طرحهای توسعه بندر چابهار و عملیاتی کردن پروژه های شرق کشور مورد بررسی قرار گرفت. روحانی درباره ملاقات خود با رییس جمهوری چین نیز گفت که در این دیدار مسایل پیش رو و کاری میان دو کشور مرور شد. رییس جمهور در ادامه به مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 اشاره کرد و اظهارداشت: در ملاقات ها با سران کشورهای چین و روسیه به طور طبیعی بحث مذاکرات مطرح بود.این مذاکرات هم اکنون مراحل حساس خود را طی می کند و ان شاء الله آن چه برای مردم کشورمان خیر است، محقق خواهد شد. روحانی همچنین از تلاش و زحمات تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان که با قدرت و قوت تمام در لیالی قدر نیز به مذاکرات خود با مذاکره کنندگان ادامه می دهند، قدردانی کرد. روحانی: مذاکرات به انتها نزدیک شده است 18 تیر 1394 فرارو- رئیس جمهور با تاکید بر اینکه "ایران اکنون بیش از هر زمان دیگر، ایرانِ دوستی و همکاری و تعامل و تفاهم است"، گفت: ایرانِ فردای توافق با شش قدرت بزرگ جهانی و شروع دوران پس از تحریم، آماده همکاری های گسترده تر با قدرت های اقتصادی نوظهور جهان است تا ضمن کسب توانمندی بیشتر در برآوردن نیازهای جمعیت بزرگ خود، سهم افزون تری در صلح، ثبات و امنیت جهانی ایفا کند. حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی که شامگاه پنجشنبه در نشست سران سازمان همکاری شانگهای، اعضای گروه بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در شهر اوفا در روسیه صحبت می کرد، گفت: دوران تهدید و تحریم به سرآمده است و آنان که سالیان دراز، در مسیر نادرستی حرکت می کرده اند، اکنون در وین گرد هم آمده اند تا از این بحران خود ساخته، با منطق و گفت وگو، عبور کنند. رئیس جمهور تاکید کرد: خوشبختانه مذاکرات هسته ای با تدبیر و تفاهم به انتهای خود نزدیک شده است و قدرت های غربی سرانجام با تکریم اذعان کرده اند که رشد و توسعه علمی ایران توقف ناپذیر است. متن کامل سخنان رئیس جمهور در این اجلاس به شرح زیر است: بسم الله الرحمن الرحیم جناب آقای ولادیمیر پوتین رییس جمهور محترم فدراسیون روسیه رؤسای محترم جمهور نخست وزیران محترم خانم ها و آقایان بسیار خرسندم که فرصت حضور در این اجلاس بزرگ در شهر زیبای اوفا فراهم گردید. لازم می دانم از جناب آقای ولادیمیر پوتین، رییس جمهور محترم فدراسیون روسیه و دولت این کشور برای برگزاری این نشست مهم و میهمان نوازی صمیمانه، سپاسگزاری نمایم. نشست سران سه سازمان تاثیرگذار، فرصت مغتنمی برای تبادل نظر و چاره اندیشی در باره پاره ای از معضلات جهان امروز است. بی تردید غلبه بر چالش های جهان در قرن 21، نیازمند چند جانبه گرایی، احترام به حقوق بین الملل، اصلاح نهادهای حاکمیت سیاسی و اقتصادی و توسعه همکاری های بین المللی است. ما با اتکا به سهم بیش از 50 درصدی از جمعیت جهان، نهادسازی های قدرتمند اقتصادی با حضور تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بزرگ انرژی جهان، از توانایی و ظرفیت لازم برای استقرار رویکردهای متناسب با شرایط جدید قرن 21 برخوردار هستیم. چرا که امروزه پیشرفت های علمی و فناورانه، تأثیراتی گسترده بر فرایند رشد اقتصادی و توسعه پایدار در تمامی کشورهای جهان داشته و موجب ارتقای مراودات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و نهایتاً پدید آمدن اقتصادهای بزرگ نوظهور شده است. این تحولات، گسترش روزافزون روابط اقتصادی، تجاری و توسعه سرمایه داری میان کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال انتقال را نیز به دنبال داشته و نقش آنان را در اقتصاد جهانی با رشد فزاینده توام نموده است. عالیجنابان ایران با جمعیت 80 میلیون نفری، منابع کم نظیر انرژی، معادن فراوان کانی های فلزی و غیرفلزی و قرار گرفتن در میان بازاری وسیع، کانونی ویژه برای هم افزایی های اقتصادی است. ما به شکلی جدی علاقمندیم تا برای متنوع سازی روابط اقتصادی خود، در همکاری های بین المللی حضور و مشارکتی فعال تر داشته باشیم. ایران نقطه استراتژیک پیوند شرق و غرب است؛ و با موقعیتی راهبردی، شبکه مناسب حمل و نقل ریلی وجاده ای، فرودگاه های مجهز و استاندارد، بنادر تجاری در شمال و جنوب، عبور کریدورهای ترانزیتی شمال- جنوب، جاده ابریشم، راه آهن و بزرگراه سراسری آسیایی، گذرگاه اتصال اروپا - قفقاز - آسیا موسوم به تراسیکا و نیز کریدور جاده ای و ریلی اتصال چین و آسیای مرکزی به دریای عمان، هابِ ترانزیتی منحصر به فردی را برای سرمایه گذاری ایجاد کرده است. ما با قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی در جمهوری اسلامی ایران موسوم به فیپا، یکی از مترقی ترین و جامع ترین قوانین حمایت از سرمایه گذاری خارجی در سطح منطقه را ایجاد و سرمایه گذاران خارجی را از حقوقی همانند اتباع داخلی برخوردار کرده ایم؛ حمایت از سرمایه ها و سرمایه گذاران در اولویت های مهم کشور من قرار گرفته است. در این راستا، جمهوری اسلامی ایران افتخار خواهد داشت در مجمع سران کشورهای صادرکننده گاز در نوامبر سال جاری در تهران، میزبان ابتکاری مهم برای پیوند اقتصاد و انرژی باشد. خانم ها و آقایان دوران تهدید و تحریم به سرآمده است؛ وآنانکه سالیان دراز، در مسیر نادرستی حرکت می کرده اند، اکنون در وین گرد هم آمده اند تا ازاین بحران خود ساخته، با منطق وگفتگو، عبور نمایند. خوشبختانه مذاکرات هسته ای با تدبیر و تفاهم به انتهای خود نزدیک شده است و قدرت های غربی سرانجام با تکریم اذعان نموده اند که رشد و توسعه علمی ایران توقف ناپذیر است. من با استواری تمام اعلام می کنم که ایران،اکنون بیش از هر زمان دیگر، ایرانِ دوستی وهمکاری است؛ ایرانِ تعامل و تفاهم است. ایرانِ فردای توافق با شش قدرت بزرگ جهانی و شروع دوران پس از تحریم، آماده همکاری های گسترده تر با قدرت های اقتصادی نوظهور جهان است؛ تا ضمن کسب توانمندی بیشتر در برآوردن نیازهای جمعیت بزرگ خود، سهم افزون تری در صلح، ثبات و امنیت جهانی ایفا نماید. در این مسیر، امنیت ملی و منطقه ای و مقابله با تروریسم و افراطی گراییِ خشونت بار، مهمترین عرصه همکاری های نوین است. ما باید بتوانیم کشورها و مردم درگیر در بحران های موجود بویژه تروریسم کور را نجات داده و از ادامه و گسترش این پدیده شوم در میان ملت ها جلوگیری نماییم. متاسفانه عدم حضور جدی و نا هماهنگی های موجود در کشورهای ما، درمقابله با این پدیده زشت، بسیاری از کشورهای منطقه را دستخوش بحران های جدی نموده است. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از با ثبات ترین کشورهای منطقه، پیشنهاد می کند تا با اراده جدی تر و همکاری بیشتر به مبارزه با افراط و تروریسم بپردازیم. من بار دیگر و پس از تصویب قطعنامه پیشنهادی ام در سازمان ملل متحد، برای مقابله با افراط گرایی خشونت بار، دست یاری و همکاری را به سوی شما دراز می کنم و بر این باورم که با کمک یکدیگر خواهیم توانست منطقه را از لوث وجود خشونت بارترین جنایات قرن بیست ویکم پاک نماییم. در پایان، ضمن تشکر مجدد از تمامی مسئولان عالی رتبه و دست اندرکاران این اجلاس، امیدوارم حضور سران در این نشست و هم اندیشی، موجبات نقش آفرینی و ارتقاء جایگاه این سه مجموعه را در نظام بین الملل فراهم آورد. از حوصله شما سپاسگزارم. رایزنی پوتین و روحانی برای توسعه همکاری اتمی 18 تیر 1394 - کاخ کرملین در بیانیه ای اعلام کرد رئیس جمهوری روسیه با همتای ایرانی خود درباره توسعه همکاری های اتمی بحث و گفت وگو کرده است. به گزارش فارس، کرملین می گوید ولادیمیر پوتین ، رئیس جمهوری روسیه امروز، پنجشنبه در دیدار با همتای ایرانی اش با وی درباره توسعه همکاری های اتمی بحث و گفت وگو کرده است. به گزارش خبرگزاری ایتارتاس، دیمیتری پسکوف، معاون مطبوعاتی رئیس جمهور روسیه گفت پوتین همچنین ابراز امیدواری کرده بر سر برنامه هسته ای ایران توافق حاصل شود. این مقام روس بعد از دیدار پوتین با روحانی در حاشیه اجلاس بریکس در شهر اوفا گفت: پوتین به تحولات مثبت مذاکرات هسته ای ایران اشاره و ابراز امیدواری کرد که به زودی یافتن راه حل های لازم امکان پذیر شود. به گفته پسکوف، روحانی در این دیدار گفته حل بحران ایجاد شده بر سر برنامه هسته ای ایران افق های جدیدی برای همکاری با روسیه در مقابله با تروریسم خواهد گشود. بر اساس گزارش ایتارتارس، طرفین همچنین درباره گسترش همکاری های نظامی و فناوری نیز گفت وگو کرده اند. روسیه: ایران پس از لغو تحریم ها عضو پیمان شانگهای می شود 17 تیر 1394 مشاور رئیس جمهور روسیه می گوید که الحاق ایران به سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای بر روی میز است ولی این الحاق مطمئناً بعد از برداشته شدن تحریم های شورای امنیت انجام خواهد شد. به گزارش فارس، ساعاتی پیش از پرواز بالاترین مقام اجرایی جمهوری اسلامی ایران به سمت شهر یوفای روسیه بمظور شرکت در اجلاس سالانه کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای، مشاور رئیس جمهور روسیه برای الحاق ایران به این سازمان محدویت زمانی تعیین کرد. بر اساس گزارش خبرگزاری روسی اینترفاکس، آنتون کوبیاکوف مشاور ولادیمیر پوتین در خصوص عضویت ایران در این سازمان گفته: درخواست ایران (برای الحاق) در دستور کار اجلاس است و عضویت، دیر یا زود، پس از برداشته شدن تحریم ای شورای امنیت به ایران اعطا می شود. کشورهای روسیه، چین، قرقستان، قرقیزستانف تاجیکستان و ازبکستان اعضای سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای را تشکیل می دهند. 11 کشور دیگر از جمله ایران و مصر هم برای عضویت کامل در این سازمان، درخواست خود را تسلیم دبیرخانه این سازمان کرده اند. ایران عضو ناظر شانگهای است و حق رأی ندارد. روحانی و پوتین با یکدیگر دیدار می کنند 17 تیر 1394 رؤسای جمهور ایران و روسیه با یکدیگر دیدار می کنند. به گزارش تسنیم، حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور در جریان سفر خود به روسیه برای شرکت در اجلاس شانگهای _ بریکس با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور دیدار و گفت و گو می کند. خبرگزاری ایتارتاس نیز با تایید خبر دیدار روحانی و پوتین نوشته است روسای جمهوری روسیه و ایران در اجلاس سران پنج قدرت نوظهور اقتصادی (بریکس) در روسیه با هم دیدار و گفت وگو خواهند کرد. رئیس جمهوری اسلامی ایران پنج شنبه این هفته و به دعوت رسمی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری های شانگهای بریکس به روسیه سفر می کند. روحانی در روز اول اجلاس سازمان همکاری های بریکس به عنوان میهمان اختصاصی حضور و سخنرانی خواهد داشت. گفت وگوی اوباما و پوتین درباره توافق اتمی 25 تیر 1394 روسای جمهور آمریکا و روسیه تلفنی با یکدیگر درباره نتایج توافق هسته ای میان ایران و 5+1 با هم گفت وگو کردند. به گزارش فارس به نقل خبرگزاری فرانسه، باراک اوباما و ولادیمیر پوتین روسای جمهور آمریکا و روسیه تلفنی با یکدیگر درباره نتایج توافق هسته ای میان ایران و 5+1 و لزوم اجرای آن با هم گفت وگو کردند. روز سه شنبه 23 تیرماه بود که طرف های مذاکره کننده در 5+1 درباره متن برجام(برنامه جامع اقدام مشترک) به توافق رسیدند. قرار است شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز طی قطعنامه ای از این متن حمایت نماید. همچنین دو طرف بر لزوم ادامه رایزنی ها میان مسکو و واشنگتن در راستای حل مشکلات بین المللی از جمله خطر تروریسم با یکدیگر رایزنی کردند. ...
نویسنده و خبرنگار باید امین، مطلع و منصف باشد
، بسیاری از مصوبات را اجرا نمی کرد، با یک اشاره وزیری را برکنار می نمود. در مجلس شورای اسلامی و به اصطلاح در روز روشن صدای غیرقانونی ضبط شده فردی را پخش می کرد و شگفت آنکه نه تنها کارت زرد هم نگرفت بلکه گاه با اظهاراتی مخاطبان خود را به سخره می گرفت. آنچه که باعث روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در 24 خرداد ماه 92 شد خواست پروردگار، سخنان مقام معظم رهبری طی چند ماه قبل از برگزاری انتخابات، انصراف ...
رهبر معظم انقلاب در چه روزی متولد شد
زندگینامه سید علی حسینی خامنه ای فرزند مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج سید جواد حسینی خامنه ای، در فروردین ماه سال 1318 شمسی برابر با 1358 قمری در مشهد مقدس چشم به دنیا گشود. او دومین پسر خانواده بود و زندگی مرحوم سید جواد خامنه ای هم مانند بیشتر روحانیون و مدرسان علوم دینی، بسیار ساده: پدرم روحانی معروفی بود، اما خیلی پارسا و گوشه گیر [...] زندگی ما به سختی می گذشت. من یادم هست شب هایی اتفاق می افتاد که در منزل ما شام نبود. مادرم با زحمت برای ما شام تهیه می کرد. [...] آن شام هم نان و کشمش بود. ...
میزگرد بررسی آزادی دکتر شریعتی از زندان-از 1 تا 5: خسرو منصوریان: شریعتی بازجوی خود را فریب داد
تاریخ ایرانی: گفت می خواهم فریاد کنم؛ اگر نتوانستم، سکوت می کنم؛ خاموش مردن بهتر از نالیدن است و خاموش ماند و مُرد با حرف هایی برای گفتن که نگفته ماند که گفته بود: همیشه حرف هایی است برای گفتن و حرف هایی است برای نگفتن و ارزش هر انسان به حرف هایی است که برای نگفتن دارد، حرف هایی اهورایی و برآمده از دل. از خدا خواسته بود، چگونه زیستن را به او بیاموزد، چگونه مردن را خود خواهد دانست و پسرش احسان نقل کرده، پدر وقتی مقالاتی با امضای خود در روزنامه کیهان را دید، برآشفت و گفت: اگر بی شرمی کیهان ها نبود، من خود را آتش می زدم. حرف های نگفته دکتر علی شریعتی از آزادی اش از زندان انفرادی 18 ماهه در 29 اسفند 1353 با حرف های گفته بسیاری چه در زمان خود و چه طی این 40 سال تفسیر شد؛ مقالاتی که به نام او در سال 1354 تحت عنوان مارکسیسم، ضد اسلام در مجموعه اسلام، انسان و مکتب های مغرب زمین در روزنامه کیهان منتشر شد، در همان زمان به شائبه همکاری وی با ساواک به عنوان جواز آزادی اش دامن زد که تا امروز که 37 سال از آن می گذرد، همچنان یکی از نقاط کانونی نقد و نظر موافقان و منتقدان این روشنفکر مذهبی است و در سالی که گذشت هم نظرات مختلفی پیرامون آن مطرح شد. احسان شریعتی گفته مقالاتی که در کیهان منتشر شد، جزواتی بود با جلد آبی که قبل از زندان وجود داشت و در چاپخانه حسینیه ارشاد به دست ساواک افتاد و بعد از اینکه نتوانستند از شریعتی مصاحبه تلویزیونی بگیرند، این مقالات را منتشر کردند. به گفته فرزند شریعتی، چاپ این مقالات در کیهان با اعتراض دکتر مواجه شد و آقای احمد صدر حاج سیدجوادی، وکیل شریعتی هم علیه کیهان شکایت کرد. سعید حجاریان اما قائل به فریب خوردن شریعتی است: ساواک به شریعتی گفته بود که جزوه ای برای ساواک و سایر مقامات درباره اعتقاد خودش نسبت به مارکسیسم و تحلیل شرایط تهیه کند و دکتر نیز همین کار را کرده است. در واقع سازمان اطلاعات، دکتر را فریب داده بود و با چاپ مقالاتی از دکتر در کیهان، که قرار بود برای مقامات باشد، تلاش کرد تا این طور وانمود کند که شریعتی با ساواک همکاری کرده است، در حالی که چنین چیزی نبود. در چاپ ششم کتاب جریان ها و سازمان های مذهبی - سیاسی ایران نوشته رسول جعفریان که خردادماه امسال از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر و روانه بازار نشر شد، دو نظر مطرح شده است؛ نخست نظر سیدحمید روحانی که دکتر شریعتی را عامل رژیم معرفی می کند، دوم کسانی که شریعتی را عامل رژیم نمی دانند اما معتقدند که شریعتی و رژیم شاه در چند حوزه از جمله در برخورد با مسائل اجتماعی، روحانیت، مارکسیسم و... دارای وحدت نظر و همسویی فکری بوده اند. چنانکه در این کتاب آمده، آیت الله سیدعلی خامنه ای، مقام معظم رهبری با هر دو نظر فوق مخالفت می کنند و بر نظری تاکید دارند که مطابق آن، نامه نگاری به ساواک و انتخاب محتوای خاص در این نامه ها، یک تاکتیک به قصد فریب دستگاه حکومت شاه تلقی می شود. سیدحمید روحانی ، رییس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی ایران در گفت وگویی در اردیبهشت ماه سال 1390 به سوالی درباره اختلاف دیدگاه خود با آیت الله خامنه ای درباره نوع روابط شریعتی با ساواک چنین پاسخ داد: رهبر معظم انقلاب به خاطر ارتباطی که از نزدیک با شریعتی داشته اند و با توجه به شناختی که دارند فرموده اند که گروه خونی شریعتی به ساواکی بودن نمی خورد. من هم ادعا ندارم که ایشان ساواکی بوده است. اتفاقا تحلیل من این است که شریعتی قصد داشت از ساواک استفاده کند و کار خودش را پیش ببرد، ساواک هم از 2 جهت دید که شریعتی برایش مفید است، یکی از آن جهت که ضد آخوند است و یکی هم اینکه ضد مارکسیست است، اما اینکه کدام یک در این بازی برنده بودند و کدام ضرر کردند بحث دیگری است، اما این چیزی که شایع شده است من گفته ام او ساواکی بوده است اصلا این طور نیست و اگر کتاب نهضت امام را هم مطالعه کنید، هرگز تعبیر ساواکی بودن را در آن نمی بینید و مطالبی مبنی بر اینکه او مامور ساواک بوده یا پادو ساواک، غلط است. مساله این است که شریعتی اعتقاداتی داشت و در چارچوب اعتقاداتش، آن حساسیتی را که یک انقلابی نسبت به رژیم شاه داشت، نداشت. حرف من این است که ایشان مساله انقلاب سفید را باور داشت و مطالب او در این زمینه برای فریب ساواک نبوده است. تاریخ ایرانی در سالروز آزادی دکتر شریعتی از زندان، میزگردی با حضور محمد مهدی جعفری، عبدالمجید معادیخواه و خسرو منصوریان با عنوان دکتر شریعتی چرا و چگونه از زندان آزاد شد؟ ، برگزار کرد که نگاهی دارد به شایعه همکاری شریعتی با ساواک، چرایی و چگونگی آزادی وی از زندان و بالاخص نقش عبدالعزیز بوتفلیقه، رییس جمهور فعلی الجزایر در آزادی ایشان و نیز نظرات شریعتی در خصوص مارکسیسم. جعفری و منصوریان که از دوستان نزدیک و صمیمی شریعتی بودند، خاطراتی از وی در ایام بازداشت و آزادی وی از زندان نقل کرده و برای نخستین بار به طور مشروح به شائبه ها درباره همکاری شریعتی با ساواک پاسخ دادند. عبدالمجید معادیخواه، دبیرکل بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی نیز در این میزگرد به تشریح فضای خاصی پرداخت که زندانیان سیاسی دهه 50 با آن مواجه بودند. در میزگرد تاریخ ایرانی ، غلامعلی خوشرو، معاون سابق وزارت امور خارجه در دوره اصلاحات و معاون علمی دانشنامه اسلام معاصر نیز حضور داشت و به ذکر خاطراتی از دوران دانشجویی و نقش خود در چاپ و تکثیر سخنرانی های شریعتی پرداخت. متن کامل میزگرد تاریخ ایرانی در چند بخش ارایه و منتشر می شود: *** نظرات و روایاتی که اخیرا درباره دوران زندان و آزادی دکتر شریعتی نقل و نقد شده، بیشتر حول سه محور همکاری با ساواک ، فریب شریعتی توسط ساواک یا فریب ساواک توسط شریعتی و اشتراک نظری ساواک و شریعتی در باب مارکسیسم و روحانیون اسلام بوده است. هر سه شما بزرگواران که از زندانیان سیاسی پیش از انقلاب هستید که زندان انفرادی، شکنجه و بازجویی توسط ساواک را تجربه کردید و از نزدیکان و دوستان دکتر شریعتی نیز بودید، با این مفاهیم بالاخص شائبه همکاری شریعتی با ساواک چگونه مواجه می شوید؟ اصولا چه معادلاتی بین یک زندانی سیاسی با بازجوی ساواک برقرار بود و چه روابطی در اتاق های بازجویی شکل می گرفت؟ اینکه حمید روحانی، رییس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی سال ها بعد از انتشار اسناد ساواک درباره شریعتی در فصلنامه 15 خرداد می گوید شریعتی ساواکی نبود اما ارتباطاتی با ساواک داشت و مدعی همکاری شریعتی با ساواک است، متناظر به چه نوع روابط و همکاری های خاصی است؟ عبدالمجید معادیخواه: در اینجا از شخصی نام برده می شود که به عنوان تاریخ نگار انقلاب مطرح شده و با تاریخ نگاری و بحث های اصولی این حوزه بیگانه است و از تهمت و دروغ باکی ندارد. تنها دکتر شریعتی هدف این قلم قرار نگرفته است، در کتاب وی شخصیتی مانند آیت الله خوئی هم به عنوان دروغگو معرفی شده است. من نمی خواهم وارد آن حوزه بشوم فقط به عنوان مثال عرض می کنم که اگر تنها همین یک مورد، موضوع بحث قرار گیرد، اولا باید آن شخص حضور داشته باشد که غیابی بحث نکنیم. از اشخاص بگذریم، اشخاصی که مشخص است با غرض وارد این بحث شده اند. چند موضوع روش شناسی در ارتباط با این بحث مطرح است که باید از این پیچ و خم بگذریم تا وارد آن بحث شویم. یکی بحث بی طرفی در تاریخ نگاری است که خود مبحث مفصلی است و می شود چندین جلسه در مورد این موضوع صحبت کرد. به حرف کسی می شود استناد کرد که حداقل پای بندی به بی طرفی را داشته باشد، اگر مشخص شود که حداقل پای بندی به بی طرفی را ندارد، حرف این شخص ارزشی ندارد که مورد استناد قرار گیرد. البته کسانی که در حوزه روش شناسی کار کرده اند تا جایی که بنده اطلاع دارم، همه بی طرفی را امکان پذیر نمی دانند. هر شخصی که فکر و اندیشه ای دارد ناگزیر از تفکر یا شخص و اشخاصی طرفداری می کند یا در مقابل شخص، گروه یا اتفاقی قرار می گیرد. اما به هر حال یک بی طرفی نسبی در تاریخ نگاری مطرح است و اگر آن نباشد، دیگر نمی شود به حرف کسی که به صورت روشن از موضع ستیز وارد می شود استناد کرد. بحث دومی که در روش شناسی مطرح است، بازسازی فضای گذشته است که این موضوع هم به صورت کامل شدنی نیست و بحث نسبیت مطرح می شود. اینکه ما بخواهیم همه اتفاقاتی که در تاریخ خاصی افتاده و ما در آن فضا حضور داشته ایم را برای نسلی بازگو کنیم که در آن فضا نبوده، شدنی نیست. این دو بحث اساسی در این حوزه مطرح است و هر دو مشکل ساز است، اما در این موضوع خاص که مساله دکتر شریعتی است، مشکل اساسی این است که ما دانشی به عنوان دانش شناخت شخصیت های تاریخی نداریم، علم رجال حدیث داریم اما علم رجال تاریخ نداریم، یعنی با چه قانون مندی هایی می شود یک شخصیت تاریخی را نقد کرد. اینکه گفته شود دکتر شریعتی با ساواک همکاری داشته، طبعا تا وقتی که ما ساواک و ویژگی های آن را نشناسیم و ندانیم حرف هایی که مطرح می شود فقط مربوط به دکتر شریعتی نیست، بنابراین هر کس به هر بهانه ای متهم می شود به اینکه یا در قبال ساواک نادرست عمل کرده یا همکاری کرده و یا خیانت کرده است. هر کس با دیگری خرده حسابی داشت، مخصوصا در سال های بعد از انقلاب، چنین نسبت هایی روا می داشت. در حالی که اگر کسی ساواک را بشناسد و زندانی بودن و گرفتار شدن در اختیار ساواک را تجربه کرده باشد، مطمئن می شود که اگر کسی به زندان رفت و بالاخره مراحل بازجویی را گذراند، امکان اینکه چند کلمه ای از حرف هایش به صورت گزینشی استخراج شود و به آن استناد کنند، منتفی نیست. بالاخره آنجا فرد در یک پیچ و خم هایی قرار می گرفت که باید اهم و مهم می کرد. فرض کنید بنده در زیر شکنجه قرار می گرفتم، برای اینکه جزواتی در اختیار داشتم که قاعدتا باید از یک خانه تیمی گرفته شده باشد، آنجا باید این مساله را به نحوی حل می کردم که این جزوات چگونه در اختیار من قرار گرفته است؛ اینکه کسی بگوید من آنجا می ایستادم و می گفتم من نمی گویم و غلط کردید از من می پرسید، این حرف ها را کسی می زند که آن فضا ها را درک نکرده باشد. باید شخص در آنجا راهی پیدا می کرد که کم هزینه تر باشد و سعی می کرد مشکل را به حداقل برساند و بزرگترین مساله این بود که باعث گرفتاری دیگری نشود و پای دیگری به آنجا باز نشود. اگر معمایی پیدا می شد در این صورت فردی که در چنین شرایطی قرار می گرفت بالاخره با آن فرصتی که داشت و تنگناهایی که گرفتارش بود همه توانش را به کار می بست تا بتواند کم هزینه ترین راه را انتخاب کند. این راه کم هزینه ممکن بود دارای اشکال هم باشد اما فرض کنید اگر فردی به هر دلیلی پایش به زندان باز شود، نماند و آزاد شود و برود، بهتر از آن است که در زندان بماند و باعث شود پای سه نفر دیگر هم به زندان باز شود. حال اگر شخصی تاکتیکی به کار گرفت و اسم یک نفر را برد، افرادی که بگویند آن شخص در زندان خیانت کرده و یا با ساواک همکاری کرده، نشان می دهد آن فضا و مجموعه شرایطی که شخص در آن گرفتار بوده را درک نکرده اند. مسائلی وجود دارد که به تاکتیک های شخص مربوط است، آنجا بالاخره شخص باید در شرایطی که از در و دیوارش محظور یت ها می بارید، فکر می کرد که چه چیزی به نفع همرزمان و مسلک اوست، چه چیزی به نفع هدف هایش هست و آن را انتخاب می کرد. زمانی هم ممکن بود به ذهن فرد بیاید که اگر به نحوی در باغ سبز به بازجو نشان دهم خوب است. فرض کنید بازجو به من می گفت شما در مسجدی که آیت الله طالقانی می رفت، فلان حرف را زدی و این به معنی در افتادن با رژیم شاه است، آنجا دیگر من نمی گفتم بله من با رژیم شاه در افتادم، می گفتم برای ما عقاید مردم مهم است و از طرف مارکسیست ها احساس خطر کردیم و این حرف ها را زدم. برای اینکه بتوانم در مقابل مارکسیست ها سربلند کنم باید یک روشی داشته باشم که به مزدور بودن متهم نشوم، و باید به نحوی از موضع ستیز با مارکسیست ها سعی می کردم خودم را نجات دهم، اگر جایی حرف تندی می زدم باید خودم را توجیه می کردم. حالا اگر کسی بایید بگوید بله او گفته با مارکسیست ها مخالف است و مارکسیست ها بخشی از مبارزان رژیم شاه بودند، بنابراین ایشان با ساواک همکاری کرده، نشانه می دهد او آن شرایط را درک نکرده است. محمد مهدی جعفری: مطالبی که آقای معادیخواه به آن اشاره کردند صد در صد مورد تایید بنده است لذا من آن مطالب را تکرار نمی کنم. حسینیه ارشاد به عنوان یک موسسه علمی - فرهنگی، در سال های46 - 1345 تاسیس شد به منظور اینکه مسائل جدید اسلامی را در یک مکان خوب به اطلاع جوانان برساند، در جایی که جوانان رغبت کنند در آنجا حضور پیدا کنند. در ابتدا شهید مطهری در حسینیه ارشاد حضور داشت، ولی از آنجا که ایشان به این موضوع سخت علاقه مند بود و می خواست که مسائل اسلامی به گوش جوانان برسد، چنانکه خودشان هم استاد دانشگاه بودند و با جوانان در ارتباط بودند، پس از مدتی از استاد محمدتقی شریعتی و چندی بعد از دکتر شریعتی برای سخنرانی در حسینیه ارشاد دعوت کرد. دلیل دعوت از دکتر شریعتی هم بنا بر منطق شهید مطهری این بود که چون وی در خارج تحصیل کرده و با مسائل روز آشنا بود، با زبان جوانان هم آشنایی بیشتری دارد. سوابق دکتر شریعتی کاملا روشن است و نمی خواهم وارد شرح حالشان شوم. برای درک مسائل و دردهایی که داشت و شرایط او، باید دهه 1960 را در نظر بگیریم که در واقع جنبش های رهایی بخش در سراسر جهان مشغول فعالیت بودند. جنبش های استقلال طلبانه و آزادی خواهانه بسیاری در سراسر جهان فعال بودند که غالبا این جنبش ها به صورت قهرآمیز بود، یعنی به صورت جنگ مسلحانه و چریکی. در ایران هم مشی مسلحانه از سال 1344 توسط سازمان مجاهدین خلق آغاز شد که به ادعای خودشان موسسین آن تصمیم گرفتند سازمانی با این مشی مبارزاتی به وجود آورند. گروه های دیگری هم در گوشه و کنار و خارج از کشور برای آزادی ایران و مقابله با استبداد مبارزه می کردند. دکتر شریعتی از سال 46 که به حسینیه ارشاد آمد و سخنرانی هایش را شروع کرد، از همان ابتدا جوانان سخت جذب ایشان شدند. او مسائل روز را بیان و اسلام را به شکلی نو مطرح می کرد. این جریان ادامه داشت تا در سال 49 که واقعه سیاهکل پیش آمد و چریک های فدایی خلق در شمال درگیر شدند و مساله جنگ چریکی مطرح شد. در پی آن نظر ها به مراکز سخنرانی علمی و دانشگاه ها جذب شد که آیا آن ها می توانند مرکزی برای عضوگیری گروه های این چنینی باشند؟ دکتر شریعتی با طرز فکری که داشت، با سابقهٔ عضویت در جبهه آزادی بخش الجزایر در سال هایی که در فرانسه بود، اعتقاد داشت که از راه مبارزه مسلحانه در کشوری که هنوز فهم عمومی درباره آزادی شکل نگرفته، نمی توان به جایی رسید. اما از طرفی شاهد فعالیت این گروه ها بود، نه می خواست خود را درگیر مبارزه مسلحانه کند، چرا که آن را قبول نداشت و نه می توانست آنان را رد کند و در مقابل آنان بایستد. سخنان شریعتی تحت تاثیر این حوادث قرار گرفت. خودش تعریف می کرد: در سال 49 که در مشهد بودم، سخت ناامید بودم و کتاب "حسین وارث آدم" را نوشتم و در آن کتاب امام حسین را به صورت ایستا و یک مجسمه تصویر کردم. درباره انسان ناامیدی نوشتم که از خانه بیرون می آید، دنبال این است که می شود کاری کرد یا نه و دست به دامان آن مجسمه می شود. پس از دستگیری های شهریور 50 و ماه محرم که سران مجاهدین خلق را اعدام کردند، شریعتی سخنرانی پس از شهادت را ایراد کرد که 180 درجه با گفته هایش متفاوت بود و گفت: آنان که رفتند، کاری حسینی کردند. آنان که ماندند باید کاری زینبی کنند، وگرنه یزیدی اند. همین سخنرانی در مسجد جامع نارمک باعث شد پلیس به داخل مسجد حمله کند. از آن به بعد جو به طور کلی علیه این نوع سخنرانی ها شد، به خصوص علیه فردی که مورد توجه بیشتر جوان ها بود، لذا حسینیه ارشاد که در معرض این مسائل بود از نظر ساواک مکان خطرناکی بشمار می رفت. دکتر شریعتی هم بیشتر از دیگر سخنرانان حسینیه ارشاد مورد توجه ساواک بود، چون می خواست در لابه لای سخنرانی هایش، اوضاع فرهنگی ایران را نشان دهد. در تابستان 1352 در شرکت انتشار نشسته بودم که دکتر شریعتی به من تلفن کرد و گفت بیا به حسینیه ارشاد. دکتر شریعتی در آن زمان نوشته حج را بازنویسی می کرد. وقتی به حسینیه ارشاد رفتم، در بالای آن ساختمان نیمه تمامی بود که در آنجا اتاقی را در اختیار شریعتی قرار داده بودند. شریعتی گفت من صحبت هایم را کرده ام اما دوست دارم که سخنرانی ها از روی نوار پیاده و به طور ادیبانه ای ویراستاری شود. او از من خواست این کار را انجام دهم. بعد سوال کرد که مجاهدین خلق در مورد من چه نظری دارند، من گفتم تا آنجا که شنیده ام مجاهدین خلق حضور در حسینیه ارشاد را تحریم کرده بودند و می گفتند اینجا محلی اشرافی در شمال شهر است که برای بورژوا ها ساخته شده و در حالی که مبارزه مسلحانه آغاز شده، صحبت های دکتر شریعتی حالت لالایی دارد و باعث انحراف جریان مبارزه مسلحانه مردم می شود. اما بعد که دکتر به زندان رفت یک نفر پیغام داد که ما اشتباه کرده بودیم و بیشتر افرادی که جذب مبارزه مسلحانه شده بودند از تربیت شدگان حسینیه ارشاد بودند. آن ها حرفشان را تغییر دادند و گفتند که ما به این سخنرانی ها نیاز داریم. من این را به دکتر شریعتی گفتم، آهی کشید و گفت جعفری خدا می داند که من همیشه خودم را موظف به تبلیغ مسلحانه می دانستم. من پرسیدم تبلیغ مسلحانه یعنی چی؟! گفت: من دیدم در حالی که عده ای مبارزه مسلحانه را آغاز کرده اند و هیچ وسیلهٔ دیگری برای تبلیغ در بین مردم ندارند و رژیم هم با همه وسائل علیه آن هاست، من خود را موظف دیدم به هر شکلی که شده، به طور مستقیم یا غیرمستقیم مردم را آگاه کنم و نظرشان را به این مبارزه جلب کنم. من به ایشان گفتم که فرصت ندارم تمام سخنرانی های پیاده شده را ببرم، سخنرانی هایی که درباره امام علی است را می برم و از هم جدا شدیم. دکتر شریعتی در آخر آن دیدار این نکته را هم گفت که امسال نمی گذراند حسینیه ارشاد به کار خود ادامه دهد. این را در تابستان 52 گفت، در واقع کلاس های حسینیه ارشاد مانند دانشگاه بود و در مهر ماه دوباره افتتاح می شد. ما از هم جدا شدیم که بعد از مدتی دکتر بازداشت شد. خسرو منصوریان: 33 سال پس از پیروزی انقلاب اتهاماتی بازخوانی می شود که بیشتر در جوامع مشابه ما مطرح است و در جوامع دیگر به ویژه پیشرفته، یا نمونه هایی مشابه را ندیده ایم یا کمتر با آن برخورد کرده ایم که یک فرد فرهیخته و ارزشمند اجتماعی که به مملکت و جامعه و دینش خدمت کرده، هنگامی او را زیر تیغ نقد توام با تحریف و دروغ قرار بدهند، که خود آن شخص از دنیا رفته است و متاسفانه این اتفاق در کشور ما افتاده و به این جهت من از این جلسه استقبال کردم تا در حد توان و امکان، نظرات خود را بیان کرده و این مردم شریف ایران باشند که قضاوت کنند حقیقت چیست؟ البته برخی نکات اساسی را دوستان فرمودند، من می خواهم از زاویه دیگری به مساله نگاه کنم. به نظر اینجانب اگر قرار باشد که مورخین و کسانی که می خواهند این وقایع را به رشته تحریر درآوردند، برای کسانی سخن بگویند که اصلا زندان و سلول انفرادی طولانی مدت را تجربه نکرده، یا برای حفظ ارزش های دینی و ملی خود تا پای جان پیش نرفته و آستانه مرگ را درک نکرده باشند، تحریف و تغییر حقایق کار آسانی است. اتفاقا هنگامی که من برای اولین بار در فصلنامه 15 خرداد مطلبی از این دست را دیدم و متاسفم از اینکه پس از انقلاب شاهد چنین صحنه هایی هستیم، متوجه شدم قطعاتی را به صورت ناشیانه از بازجویی های دکتر شریعتی بریده و در کنار هم قرار داده بودند تا واقعیت را تحریف کنند. به نظر من این مطالب را برای کسانی می توان بیان کرد که زندان را درک نکرده باشند. خود من چون زندان کشیدم و بازجویی و شکنجه شدم، می دانم درباره چه شرایطی گفت وگو می کنیم. من دکتر شریعتی را از زمان نوجوانی در کانون نشر حقایق اسلامی می شناختم، به خصوص پس از آزادی از آخرین زندانش می توان گفت با شریعتی زندگی کردم، کسی که شریعتی را می شناسد، می داند او بود که در اکثر شرایط بازجو را هدایت می کرد، نمی خواهم بزرگنمایی کنم اما با شناختی که از او داشتم و مطالبی که خود او تعریف کرد و مطالبی که از دیگران بالاخص از پدر، خواهر و دوستان صمیمی اش در حسینیه ارشاد و نهضت آزادی، جبهه ملی و... می شنیدم، باید بگویم اگر کسی در این میان فریب خورده حسین زاده (بازجوی دکتر شریعتی) بوده است. این شریعتی بوده که بازجویش را هدایت کرده و نه بالعکس. می توان از زاویه دیگری هم به قضیه نگاه کرد. یک زمان ما با یک جاسوس، وطن فروش، دین فروش یا فردی آدم فروش روبرو هستیم و درباره او بحث می کنیم، یک وقت هست که ما از شریعتی یا امثال شریعتی صحبت می کنیم که تمام زندگی اش در دین و وطن و مردم اش خلاصه می شد. با مطالعه مجموعه آثار شریعتی این مساله کاملا مشهود است که وقتی از مردم و دین و وطن اش حرف می زند، با پاره پاره های جگرش سخن می گوید، چنین کسی نمی تواند در بیرون برای مردم نقش بازی کند، چنین کسی حتی در زندان هم دلش برای بازجو می سوزد، می خواهد با ذکاوت اش بازجو را متوجه تعهدات ملی و مذهبی اش بکند، کاری که همه ما در بند کردیم. قضیه ما با کسانی که می خواهند مملکت را به روسیه یا آمریکا بفروشند، یا با کسانی که دلشان برای وطن و دین نمی تپد، فرق می کند، ما دار و ندارمان را دادیم. این شناختی است که از شریعتی دارم، تحلیل کسی است که در زندان بوده و بازجویی های متعددی پس داده و در حد توان و امکان همین روش را به کار برده است، لذا با چنین شگردهایی آشنا است. کسانی که هم بند شریعتی و همراه او مبارزه کرده اند و یا از نزدیک با شریعتی آشنا هستند و یا از چگونگی سپری شدن ایام زندان و بازجویی او اطلاع عینی دارند، می دانند که او با موفقیت دوران بازجویی را طی کرده است. شریعتی در دوره رژیم شاه درگذشت، طبیعی است که نمی توانست در آن زمان این مساله را بطور علنی اعلام کند. با این حال وقتی من و شریعتی تنها بودیم، می گفت که آن وقایع و حوادث چگونه رقم خورد. من در اینجا به عنوان یک ایرانی مسلمان شهادت می دهم که شریعتی راست می گوید و به لطف خداوند در اعمال نظرات و هدایت مسیر بازجویی موفق بوده است. معادیخواه: شریعتی در شرایطی نبود که مقالات کیهان را انکار کند میزگرد بررسی آزادی دکتر شریعتی از زندان-2 محور دیگر میزگرد تاریخ ایرانی با عنوان دکتر شریعتی چرا و چگونه از زندان آزاد شد؟ که با حضور محمد مهدی جعفری، عبدالمجید معادیخواه و خسرو منصوریان برگزار شد، پیرامون مقالات منتسب به دکتر شریعتی است که چند ماه پس از آزادی وی از زندان در روزنامه کیهان منتشر شد؛ مقالاتی که شریعتی درباره آن ها گفته بود: آنچه نگرانم کرده است، ناتمام مردن نیست. مردن اگر خوب انجام شود، دیگران کار را تمام خواهند کرد و شاید بهتر، اما ترسم از نفله شدن است. با دست دشمن سر به نیست کردن و به گردن دوست انداختن. دیروز قیل و قال کافی ها برای این بود، نشد. اکنون، بی شرمی کیهان ها شاید برای همین است. و اینک بخش دوم میزگرد که از نظر می گذرانید: *** مقالاتی که از دکتر شریعتی در کیهان منتشر شد، واقعا بر اساس اعتقاد او بوده یا نه به قول آقای سعید حجاریان ساواک به شریعتی گفته بود که جزوه ای برای ساواک و سایر مقامات درباره اعتقاد خودش نسبت به مارکسیسم و تحلیل شرایط تهیه کند و دکتر نیز همین کار را کرده است. در واقع سازمان اطلاعات دکتر را فریب داده بود و با چاپ مقالاتی از دکتر در کیهان، که قرار بود برای مقامات باشد، تلاش کرد تا این طور وانمود کند که شریعتی با ساواک همکاری کرده است، در حالی که چنین چیزی نبود. منصوریان: خوشحالم که شما این بحث را مطرح کردید، این اولین باری است که من این چنین مدون این خاطره را بیان می کنم.من مدیر اولین مهد کودکی بودم (آشیانه کودک) که مونا، دختر کوچک دکتر شریعتی در آن موسسه نگهداری می شد. هنگامی که این سلسله مقالات در کیهان منتشر شد شریعتی بسیار ناراحت بود. من دو بار شریعتی را این چنین ناراحت و متاثر دیدم، یک بار وقتی بود که محبوبه متحدین کشته شد، شبی که تا صبح نوار حرف هایش را پر کرد و به پدر و مادر محبوبه دادیم. یک بار هم موقع انتشار این مقالات در کیهان بود. در حقیقت تمام هم و غم ما این بود که بفهمیم و پیدا کنیم درج آن مطالب از کجا و چگونه صورت گرفته است، لذا بیشتر اوقات در کنارش بودم، چون احساس می کردم بسیار معذب است. شریعتی گفت چه کنیم که بفهمیم این مقالات از کجا برای چاپ می رود. خوشبختانه فرزند رحمان هاتفی (سردبیر وقت روزنامه کیهان) هم در مهد کودک ما بود. من نمی دانستم رحمان مارکسیست است. یک روز پرسیدم آقای هاتفی مقالات شریعتی از کجا می آید، گفت: نمی توانم بگویم. با خواهش و تمنا راضی شد، تا بالاخره روزی که من توانستم توسط رحمان هاتفی یک کپی از برگه هایی که از ساواک برای کیهان فرستاده می شد به دست بیاورم و به شریعتی بدهم، آرام گرفتم و حال او هم دگرگون شد، انگار آب روی آتش ریخته باشند، آرام گرفت و فهمید که این مساله نانی است که ساواک پخته و به عبارتی ساخته و پرداخته دست دشمن بوده و تحریف شده است. یعنی آن مقالات نوشته خود دکتر شریعتی نبود که دستکاری شده باشد؟ منصوریان: همه صحبت های شریعتی نبود. مساله اینجاست که بخش هایی را گزینشی انتخاب کرده بودند و به کیهان می دادند. این مقالات برگرفته از سخنرانی دکتر شریعتی در دانشگاه اصفهان بود که پیاده شده و بطور گزینشی چاپ شده بود. همچنان که در فصلنامه 15 خرداد هم مطالب به صورت گزینشی و با تحریف، تنظیم و منتشر شده بود. معادیخواه: من با این فرض که دکتر شریعتی آن مقالات را نوشته بود به این سوال پاسخ می دهم، چون نمی دانم. بالاخره مقالاتی در کیهان چاپ شد با نام دکتر شریعتی و ایشان هم به هر دلیل شرایط آن را نداشت که آن مقالات را انکار کند و با ساواک درگیر شود. متاسفانه در آن زمان ما شاهد یک شکاف در اردوگاه دین باورانی بودیم که همدل و هم هدف بودند اما در جزییاتی متفاوت بودند. البته ساواک هم بی نقش نبود گرچه این بحثی است مستقل که اگر ما بخواهیم تاریخ معاصر را بررسی کنیم یکی از نکته های کلیدی همین است که چگونه در مجموعه ای که با هم همراه بودند شکاف افتاد که نمونه های زیادی دارد. نمونه اش شهید سعیدی بود که حاج حسین لنکرانی به شدت بر ضد او هیاهو راه انداخته بود؛ دلیلش هم این بود که می پرسید چرا سعیدی، آقای برقعی را برای سخنرانی به مسجد موسی بن جعفر دعوت کرده است؟ سر همین موضوع هیاهوی عجیبی ایجاد شد که شرح اش در حوصله این مجلس نیست. یکی از مشکلاتی که از سال های 49 و 50 به بعد تجربه کردیم شکاف هایی بود که در بین اردوگاه خودمان می افتاد. در آن شرایط چهره های به حق مورد احترام جامعه وارد تخاصم شدند، در تخاصم هم هیچ کس انتظار تقوا ندارد. در قضیه ارتداد اعضای مجاهدین خلق هم کمابیش اختلافی را در بین دوستان زندانی شاهد بودیم. در بند 1 زندان اوین چند صباحی 7 نفر از چهره های مبارز گردهم آمدند که شامل آقایان طالقانی، منتظری، ربانی شیرازی، لاهوتی، هاشمی رفسنجانی، مهدوی کنی و انواری می شد. بحث آن ها در بند ابراز ناراحتی از این بود که سازمانی که خودشان بزرگ کرده بودند، بر سر آن تبلیغات فراوان صورت گرفته بود، حالا علیه اسلام اعلام مواضع کرده بود. این برای آقای طالقانی قابل قبول نبود، تعداد زیادی از مردم به اعتبار آقای طالقانی با سازمان مجاهدین همکاری کرده، جذب آن شده و موجب رونق آن شده بودند، حال این سازمان اعلان مواضع کرده و بد ترین تعابیر را علیه اسلام بیان کرده بودند. این فاجعه ای بود که برای هیچ کس قابل قبول نبود. در این شرایط باید افراد با یکدیگر همفکری می کردند تا این مشکل را حل کنند. 7 نفر در زندان جمع شده بودند و به دنبال راه حل می گشتند، قرار بر این بود تا دوستان خود را هم از زندان قصر به اوین بیاورند. برای انجام این کار این افراد باید با نرمش با بازجویان و سربازجویان خواسته خود را پیش می بردند وگرنه با درگیری هیچ چیز جلو نمی رفت. آیا این افراد کار دیگری از دستشان بر می آمد؟ این افراد واقعا دلسوز و نگران بودند که عده ای بچه مسلمان دارند به این اعتقادات پشت می کنند. حال آن ها برای حل این مشکل در برابر بازجویانی مانند عضدی و رسولی نه با دروغ بلکه با بیان بخشی از حقیقت می گفتند که نگران این شرایط هستند، بدون گفتن بخش دیگر که این موضوع در رابطه با اهداف مبارزاتی آن هاست. آن ها این طور گفتند که چون ما می خواهیم جلوی برگشتن مردم از اسلام را بگیریم این افراد را به این بند منتقل کنید و بنده هم به درخواست آقای طالقانی به بند 1 زندان اوین انتقال پیدا کردم. تصور کنید من در بند 4 زندانی بودم و دوران ملی کشی را سپری می کردم (زندانی بودن به رغم پایان دوره محکومیت به بهانه اینکه زندانی پس از آزادی دوباره مبارزه را از سر می گیرد) ناگهان بازجو می آید و به من می گوید وسایلت را جمع کن و بیا! البته در برخورد با مارکسیست ها، من موضعی تند داشتم و شاید بتوان گفت تند تر از بقیه بودم که تبدیل به افراط شده بود. این جابجایی و انتقال به بند دیگر در آن فضا برای هم بندیان این تصور را ایجاد می کرد که من همکاری کرده ام. طبیعی و قابل درک نبود که به این شکل و به خواست آیت الله طالقانی ما را از بندی به بند دیگر ببرند. در این موضوع من تنها نبودم، 30 یا 40 نفر دیگر هم بودند که به خواست ایشان و برای جلوگیری از برگشت مردم از اسلام به بند 1 منتقل شدند. ساواک هم به باطل مدعی آن بود که از دور شدن مردم از اسلام ناراحت است، ولی واقعیت این بود که به شدت خوشحال بودند. اگر ساواک مطمئن بود با انتقال این افراد، جلوی این فاجعه گرفته می شود، هرگز این کار را نمی کرد. داستان از این قرار بود که ساواک می خواست در درگیری پیش رو از فرصت استفاده کرده و زندانی ها را در بین مردم متهم به همکاری با ساواک کند و با دادن چند امتیاز این عمل را به نحو احسن به انجام برساند. فضا به گونه ای بود که هر دو طرف در حال بازی با دیگری بودند. من در اینجا به موضوعی اشاره کردم که می توانم درباره آن قضاوت کنم. تصویری مشابه آن را که برای خودم اتفاق افتاده بود شرح دادم. طبیعتا هیچ کس به آقایان طالقانی و منتظری و مبارزاتشان شک نمی کرد و کسی مدعی همکاری این افراد با ساواک نمی شد. البته در این شرایط این افراد با بازجویان و سربازجویان با نرمش برخورد می کردند تا با هدف یافتن راه حل مقابله با جو ایجاد شده و رویگردانی مردم از اسلام، بتوانند دوستان خود را برای همفکری گردهم آورند، افرادی که هر یک در گوشه ای بوده و از وقایع موجود در جامعه بی خبر بودند. بنابراین از تنها راه موجود که مسکوت نگاه داشتن بخشی از برنامه و تمرکز و بزرگنمایی بخش دیگر بود در برابر بازجویان استفاده کرده و افرادی را از بند ها و زندان های دیگر به بند خود آوردند. یکی از خاطرات جالب از این دوران، مربوط به زمانی بود که ما در طبقه پایین زندان بودیم و مارکسیست ها در طبقه بالا بودند. مدتی بود از ازغندی، بازجوی ساواک خبری نبود. روزی من و آقای هاشمی در حال بازی پینگ پنگ بودیم که آقای هاشمی راکت را روی میز گذاشت و گفت ازغندی. او طوری به سلول ها سر می زد که گویی دنبال کسی می گردد و او را پیدا نمی کند؛ حدس زدیم ساواک برنامه ای دارد، بنابراین به سمت سلول هایمان حرکت کردیم، پس از چند دقیقه ازغندی به سمت آقای هاشمی رفت و گفت: اکبر جان نبینم اینجا باشی، آقای هاشمی هم در جواب گفت شما ما را اینجا نگه داشتید. ازغندی هم گفت: ما غلط بکنیم، اگر شما پول جمع نمی کردید و آن را به مبارزین برای تهیه اسلحه نمی دادید، الان اینجا نبودید. پس از مدتی ازغندی نشست و درباره تغییر مواضع مجاهدین خلق حرف زد و تمام افراد بند از جمله آقایان طالقانی و منتظری جمع شدند. ازغندی تظاهر می کرد که از این واقعه ناراحت است و می گفت چرا بچه مسلمان ها این کار را کردند. ما هم تظاهر می کردیم که این ناراحتی را باور کردیم، در حالی که می دانستیم آن ها ناراحت نیستند. برنامه همین بود که ساواک با دادن چند امتیاز این تصور را فراهم کند که عده ای با ساواک همکاری می کنند و زمانی که شایع شود آیت الله طالقانی با ساواک همکاری کرده، قبح این عمل می شکست و طبیعتا چند تا مبارز جوان دیگر نیز پس از آن، حاضر به همکاری با ساواک می شدند. بله، اما داستان دکتر شریعتی بر اساس اسناد ساواک به این شکل نبوده است، در این اسناد آمده که دکتر شریعتی پس از مذاکرات مفصلی که با او صورت گرفت، مجموعه مقالات انسان، اسلام و مکتب های مغرب زمین را در نقد مارکسیسم نوشت که روزنامه کیهان آن را منتشر کرد. معادیخواه: من با این فرض جلو می روم که آقای شریعتی برای نوشتن مقالاتی با ساواک وارد مذاکره شده است، البته من در این باره اطلاعاتی ندارم. اما اگر چنین موضوعی اتفاق افتاده باشد باز هم در بینش من نسبت به دکتر شریعتی تغییری حاصل نمی شود. من این عمل را همانند عمل آقای طالقانی می دانم که با نرمش نسبت به ساواک رفتار کرد، آن هم برای هدف مشخصی که داشت. این دید را به آقای شریعتی هم تعمیم می دهم. احتمالا ایشان برنامه ای داشت که برای رسیدن به آن شاید چنین عملی هم انجام داده باشد. البته علل کار شریعتی نیز در حال حاضر مشخص نیست، و بخشی از آن را دوستان نزدیک ایشان می دانند و قطعا علل رفتن آقای شریعتی به خارج از کشور نیز توسط این دوستان بازگو می شود. هیچ کس بودن شریعتی در سلول زندان را مفید نمی دانست، قاعدتا خودش هم این دیدگاه را داشته است. وجود فردی در فضای زندان که بیان، قلم و اندیشه اش کاریزمایی از او در نسل جوان ایجاد کرده بود، ضربه بزرگی بود. مارکسیست ها از تنها کسی که احساس خطر می کردند که مانع از افتادن نسلی در دامان الحاد می شود، شریعتی بود. فردی با چنین کاریزما و چنین استقبال مردمی کم نظیری برای مارکسیست ها خطرناک بود. طبیعتا در ذهن هیچ انسانی منطقی نیست که فردی با این خصوصیات در اتاقی حبس باشد. پس با این اوصاف اگر وی با هر تاکتیکی بتواند از زندان خارج شود و بار دیگر با نسلی که برایش کاریزما بوده ارتباط برقرار کرده و فعالیتی اساسی را شروع کند، از نظر من این عمل درست است. اما انتشار این مقالات شائبه امتیاز گرفتن شریعتی در قبال همراهی با ساواک را مطرح کرد. معادیخواه: درباره این موضوع، می توان اینطور برداشت کرد که شریعتی در برابر امتیازهایی که گرفته در برخی موارد امتیاز هم داده، البته قطعا اگر چنین شایعه ای آن زمان مطرح بود من در برابر آن موضع می گرفتم و آن را اشتباه و توطئه ساواک بیان می کردم، چرا که چنین شایعه ای در آن زمان موجبات شادی ساواک را فراهم می آورد. اما در حال حاضر و با گذشت زمان، با فرض اینکه فردی برای پیشبرد هدف خود حتی مجبور به نگارش چند مقاله یا همان امتیاز دادن شود، هیچ تغییری در شخصیت وی ایجاد نمی کند. همان طور که با این اوصاف جایگاه دکتر شریعتی در نزد من هیچ تغییری نمی کند. در حال حاضر، شناساندن فضای آن زمان برای نسل امروز بسیار دشوار است. آقای حجاریان انتشار آن مقالات را فریبی از سوی ساواک بیان می کند که قرار بود این مطالب در اختیار مقامات عالی قرار گیرد نه عموم مردم، از سویی برخی نزدیکان ایشان می گویند نظرات مطرح شده در این مقالات عقیده دکتر شریعتی درباره مارکسیسم بود. آیا چنین برداشت هایی نسبت به انتشار مقالات صحیح است؟ جعفری: در رابطه با مقاومت دکتر شریعتی در زندان به دو قضیه می پردازم که یکی را خود ایشان نقل کرده و دیگری دست خط ایشان و به صورت کتبی بوده که آقای میناچی بعد ها آن را در اختیار من قرار داد که تحت عنوان نقش سلام های نماز در نفی تنهایی منتشر شد که شریعتی در آن نوشته هنگامی که زندانبان یا ساواکی تو را در زندان انفرادی محبوس می کند این بدین معناست که ارتباط تو با جهان خارج قطع شده، دستت از همه جا کوتاه است، هیچ کاری نمی توانی بکنی و باید تسلیم ما شوی. من در این شرایط مشغول نماز شدم. در همین حین بود که ناگاه چیزی به ذهنم خطور کرد، وقتی انسان به کسی سلام می کند باید او به عنوان مخاطب وجود داشته باشد، پس حس کردم هنگامی که می گویم السلام علیک ایها النبی، یعنی پیش روی من نبی اکرم ایستاده و من در حال سلام کردن به او هستم. در سلام دوم که می گوییم السلام علینا، یعنی سلام بر ما مسلمانان که پیرو این پیغمبر هستیم و بعد می گوییم علی عباد الصالحین، اینجا دیگر دین و آیین خاصی مدنظر نیست و منظور همه مردم جهان و بندگان صالح خدا هستند و سلام سوم، السلام علیکم و رحمه الله و برکاته نشانه اینست که حتی به در و دیوار هم سلام می کنیم اما پس از آنکه پیغمبر را حاضر یافتم، دیدم با این نگاه همه بندگان صالح خدا و در مرحله ای دیگر تمام مردم زمین همراه من در آنجا حضور دارند و دیگر احساس تنهایی نکردم و نشکستم. شریعتی علاوه بر آن تعریف می کرد پدرم تنها نقطه ضعف من است، قبل از بازداشت من پدرم را گروگان گرفتند، (و با بازداشت دکتر شریعتی او را آزاد نکرده بودند) اگر او را می آوردند و جلوی من یک کشیده می زدند، هر کاری می خواستند انجام می دادم. شریعتی می گفت یک زندانی در بیرون از سلول طی می کشید، نمی دانم از کجا به این نقطه ضعف من پی برده بود که روزی با صدای بلند گفت تبریک عرض می کنم، از بین رفت. این را که شنیدم فهمیدم منظورش این است که پدرم فوت کرده (چون این شایعه چند بار مطرح شده بود) ، آن لحظه سجده شکر به جای آوردم که آخرین مانع هم از سر راهم برداشته شده و امروز اگر تکه تکه ام بکنند یک قدم از کلام و هدفم عقب نخواهم رفت. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم اینست که آن زمان چهره های مخالف مطرح، چه مارکسیست و چه مسلمان را به تلویزیون می بردند و اعترافاتشان را به نمایش می گذاشتند. همه هم این را با الفاظ مختلف می گفتند که شاه خدمات بسیاری کرده و اشتباه بود که با ایشان دشمنی می کردیم و باید در خدمتشان قرار می گرفتیم؛ از جمله زندانیانی که از آن ها اعتراف گرفته و پخش کردند، دکتر رضا براهنی و غلامحسین ساعدی بودند که پس از بازداشت به تلویزیون آمدند و اعترافاتشان به نمایش گذاشته شد. دکتر شریعتی در این باره تعریف می کرد: من در سلول نشسته بودم که دکتر براهنی با بقچه ای زیر بغل وارد شد. همین که دیدمش متوجه شدم که او را فرستادند تا مرا نصیحت کند و بگوید که امثال من نباید در زندان باشند و از این قبیل حرف ها - شریعتی روحیه جالبی داشت، در دست انداختن افراد بسیار ماهر بود- انگار به براهنی گفته بودند که امشب پیش شریعتی باش و فردا آزاد می شوی. براهنی شروع به نصیحت کرد و هر چه می گفت را تایید می کردم. در پایان بحث آنقدر خوشحال شده بود که فکر می کرد فردای آن روز مصاحبه خواهم کرد، تا حدی که فردا صبح بقچه را زیر بغل گرفت و دم در سلول نشست. ساواک هم که می دانست نمی تواند در این امر روی من حساب کند، برای اذیت کردن براهنی یک هفته وی را در سلولم نگه داشتند. او در روز های آخر دیوانه شده بود. شریعتی می گفت من وقتی به آلمان سفر کردم متوجه شدم براهنی کل این ماجرا را انکار کرده، در همین باره مقاله ای در مجله کاوه چاپ برلین نوشتم و تمام قراین و شواهد ماجرا را بیان کردم. او هم سکوت کرد. همه ما که در خارج از زندان بودیم، تمام نگرانی مان این بود که دکتر شریعتی را کی برای اعتراف جلوی دوربین می آورند و آیا ایشان مقاومت می کند؟ این صحبت ها بیشتر در خانه آقای علی بابایی و با حضور دوستان از جمله آقایان منصوریان و معادیخواه مطرح می شد. ما با وجود آشنایی که با شریعتی داشتیم، باز هم امکان اعتراف را زیاد می دیدیم، تا اینکه شریعتی بدون هیچ اعترافی شب عید نوروز آزاد شد. محمد مهدی جعفری: شریعتی به درخواست بوتفلیقه آزاد شد میزگرد بررسی آزادی دکتر شریعتی از زندان - 3 هادی خانیکی سال 86 در یادداشتی در روزنامه سرمایه نوشت: در سال هایی که یکی از همکاران دولت آقای خاتمی بودم، به کشور الجزایر سفر کردم، آنجا آقای عبدالعزیز بوتفلیقه سخنی را مطرح کرد... بوتفلیقه در بیان علایق ایرانی خود گفت: در زمانی که قرارداد 1975 به منظور پایان منازعات مرزی ایران و عراق در شهر الجزیره بسته می شد و شاه و صدام حسین در هتل اوراسی دیدار و گفت و گو داشتند و من به عنوان وزیر امور خارجه از طرف هواری بومدین، رییس جمهوری وقت الجزایر سازمان دهنده و پیش برنده این مذاکرات بودم، بسیار علاقه داشتم که منافع ایران در این قرارداد گنجانده شود. شاه نیز در پایان این مذاکرات و امضای آن چنان تحت تاثیر تلاش های من قرار گرفته بود که اصرار فراوان داشت از او چیزی بخواهم. گمان می کرد که من هم مثل بعضی از سیاستمداران خواسته مادی خواهم داشت اما من در آن دیدار و گفت و گو، پس از بحث های فراوان گفتم فقط یک خواسته دارم. شاه با خوشحالی گفت: چه خواسته ای؟، گفتم: دکتر علی شریعتی را آزاد کنید. او نتوانست چیزی در پاسخ بگوید. این خواسته دنبال شد و او دکتر شریعتی را از زندان آزاد کرد. محمد مهدی جعفری نیز در کتاب خاطرات خود همگام با آزادی ، بر نقش عبدالعزیز بوتفلیقه، رییس جمهور فعلی الجزایر در آزادی دکتر شریعتی تاکید داشته است که در ادامه میزگرد تاریخ ایرانی ، نتیجه پیگیری های وی در این باره و نیز پاسخ خسرو منصوریان و عبدالمجید معادیخواه درباره نقش بوتفلیقه آمده است. غلامعلی خوشرو، معاون سابق وزارت امور خارجه در دوره اصلاحات نیز در این میزگرد خاطره ای از وزیر خارجه الجزایر نقل کرده که همین روایت را تائید کرده است. ادامه میزگرد تاریخ ایرانی با عنوان دکتر شریعتی چرا و چگونه از زندان آزاد شد؟ را در پی می خوانید: *** آقای جعفری آیا مستنداتی درباره مداخله بوتفلیقه در آزادی دکتر شریعتی دارید و این روایت از سوی وی نیز تائید شده است؟ جعفری: حقیقتا آزادی شریعتی برای ما و حتی خود دکتر نیز عجیب بود، تا اینکه فهمیدیم شاه و صدام در الجزایر قرارداد صلح ایران و عراق را امضا کرده اند. در آن زمان عبدالعزیز بوتفلیقه، وزیر امور خارجه الجزایر بود و در آن مدت بسیار به شاه خدمت کرده و به او نزدیک شده بود. بوتفلیقه پس از امضای قرارداد از شاه شیرینی می خواهد. طبق روال معمول، وزرای خارجه در چنین مواقعی پول دریافت می کنند. شاه می گوید من در حال حاضر چیزی همراه خود ندارم، وقتی به تهران رفتم شیرینی شما را تقدیم می کنم. اما بوتفلیقه به شاه می گوید خواسته من چیزی است که شما در حال حاضر هم در اختیار دارید و آن آزادی دکتر شریعتی است. شاه پس از مکثی کوتاه موافقت خود را اعلام می کند. شاه به محض ورود به فرودگاه تهران، نصیری، رییس ساواک را به زندان می فرستد که دکتر شریعتی را آزاد کند. همه از این تصمیم جا می خورند، یکی از اعضای ساواک، رسولی یا عطارپور (حسین زاده) می گفت که بدون حکم دادستانی و خروج نام دکتر شریعتی از افراد تحت تعقیب، نمی توان چنین کاری کرد، شبانه هم کسی نیست این کار را انجام دهد. با این اوصاف چون حکم اعلیحضرت بود، خودشان سندی از سوی دادستانی درست می کنند و شریعتی شبانه آزاد شد. دکتر میناچی هم که در سلولی نزدیک دکتر شریعتی بود، تعریف می کند نیمه شب وقتی شریعتی را می بردند، ما همه جا خوردیم که چه شده و با اعضای سلول های دیگر فریاد زدیم که شریعتی را کجا می برید. بالاخره به دکتر شریعتی می گویند به خانواده زنگ بزنید، که بیایند و شما را ببرند که ایشان هم به برادر خانم خود آقای شریعت رضوی زنگ می زند که بیایند و او همان شب به خانه بازمی گردد. در اینجا ابهامی وجود دارد. ورود شاه به ایران پس از عقد قرارداد الجزایر روز 16 اسفند 53 بود اما دکتر شریعتی 29 اسفند آزاد شد، یعنی دو هفته فاصله وجود دارد. البته علاوه بر روایاتی دال بر نقش بوتفلیقه در آزادی شریعتی، روح الله حسینیان ، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی روایت دیگری مطرح و به سفر شاه به اتریش اشاره کرده و نوشته که شاه در دی ماه 53 برای استراحت به اروپا می رود، اعضای شعبۀ جمعیت بین المللی عفو زندانیان سیاسی در اتریش به دیدار وی می روند و تقاضای آزادی برخی زندانیان سیاسی از جمله دکتر شریعتی را مطرح می کنند که شاه پیگیری کرده و ساواک در تاریخ 22 اسفند گزارشی به این شرح تهیه می کند: با عرض اینکه شریعتی طی مدت بازداشت متوجه شده که از آثار او سوءاستفاده به عمل آمده و از این موضوع به شدت نادم و آمادگی کامل یافته که به جبران گذشته به انتشار آثار ملی و میهنی بپردازد، مستدعی است در صورت تصویب، اجازه فرمایید از زندان آزاد و تحت کنترل مدام به نشر مسائل ملی و میهنی اقدام نماید. پس از آن حکم آزادی دکتر شریعتی صادر می شود. نظر شما درباره این روایت چیست؟ جعفری: شاید روایت دکتر میناچی از لحاظ تاریخی مشکل داشته باشد. اما پس از آزادی، شایعه نقش آقای بوتفلیقه در آزادی شریعتی مطرح شد. ما از خود دکتر در این باره پرس وجو کردیم که گفت من در فرانسه عضو جبهه آزادیبخش الجزایر بودم، روزی رییس این گروه در پاریس، جوانی را به ما معرفی کرد که به سازمان رفت و آمد می کرد و اعلامیه می گرفت تا در شهر پخش کند. رییس جبهه آزادیبخش الجزایر در پاریس گفت با این جوان آشنا شوید، جوان خوبی است، آن جوان آقای عبدالعزیز بوتفلیقه بود. من درباره همین موضوع نامه ای به آقای بوتفلیقه نوشتم که در ایران چنین مساله ای شایع شده که شما باعث آزادی دکتر شریعتی شده اید که البته تاکنون پاسخ نداده اند. اما در این بین، شاهد از غیب رسید. روز یکشنبه اول آبان 1390، در روزنامه اعتماد، خاطره ای از محمد صدر منتشر شد که مربوط به دوران معاونت ایشان در وزارت امور خارجه در امور عربی- آفریقایی در دوران آقای خاتمی است که نقل کرده: بنده سفری به الجزایر داشتم تا پیام آقای خاتمی به عبدالعزیز بوتفلیقه، رییس جمهور آن کشور که از مبارزان انقلاب الجزایر علیه فرانسوی ها و از مرتبطین با دکتر شریعتی بود را ابلاغ کنم. نکته ای هم در ذهنم بود که همیشه می خواستم از او بپرسم. در کاخ ریاست جمهوری، بوتفلیقه استقبال بسیار گرمی کرد و با بنده که معاون وزیر بودم، 3 ساعت و نیم ملاقات کرد و پس از ملاقات نیز برخلاف رسم معمول تا بیرون سالن آمد، حتی در طول مصاحبه مطبوعاتی کنار من ایستاد و تا کنار اتومبیل بدرقه کرد. در حالی که این رفتار فقط با مقام همتا صورت می گیرد. اما در طول ملاقات پس از سخنان رسمی به او گفتم که یک سوال خصوصی دارم و آن هم مربوط به دکتر شریعتی است. دکتر شریعتی پس از یک دوره فعالیت در حسینیه ارشاد، توسط شاه دستگیر شد، اما یک مرتبه آزاد شد. در همان زمان شایع شد که بوتفلیقه او را آزاد کرده است و این آزادی، همزمان با امضای قرارداد 1975 ایران و عراق در الجزایر بود که بوتفلیقه در انعقاد آن نقش اساسی داشت و گفته می شد که شاه که از این اتفاق خوشحال بود، به او گفته بود که تو جایزه ای از من نمی خواهی؟ بوتفلیقه هم گفته بود که دکتر شریعتی را از زندان آزاد کنید. شاه هم که در موقعیت عکس العملی قرار گرفته بود با درخواست او موافقت می کند. وقتی این شنیده ها را برای بوتفلیقه بازگو کردم، او تایید کرد و گفت که دقیقا همین گونه بود و من از شاه ایران خواستم که دکتر شریعتی را آزاد کند و آن را انجام داد تا تشکری بابت امضای قرارداد الجزایر کرده باشد. روایت دیگری هم وجود دارد و آن اینکه در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی، در سفری که بوتفلیقه به تهران داشت در جلسه ای خصوصی می گوید من باعث آزادی دکتر شریعتی شدم، اما شما می گویید بومدین، رییس جمهور وقت الجزایر موجب آن شده بود. آقای میناچی به نام بومدین اشاره کرده بود وگرنه من از همان ابتدا همین روایت آزادی شریعتی به درخواست بوتفلیقه را نقل کردم. این گفته بوتفلیقه به آقای خاتمی را آقایان شیخ حسن روحانی و دکتر علیزاده طباطبائی هم تائید کرده اند. ما هم در اوایل اسفند صحت این روایت را از آقای خاتمی جویا شدیم که ایشان آن را تائید کردند. معادیخواه: البته من به عنوان کسی که کار تاریخی انجام داده، هیچ کدام از این موارد را دلیل بر صحت این موضوع نمی دانم. جعفری: این برداشت و شنیده من از این وقایع بود. اینکه آزادی شریعتی همان شب اتفاق افتاده یا دو هفته بعد را نمی دانم. البته فردی به اسم عباسی که از طرفداران دکتر شریعتی بود و به فرانسه رفت و اسم و مذهبش را عوض کرد و زرتشتی شد و درباره شریعتی تغییر موضع داد، کتابی نوشته به نام دروغ بزرگ و گفته آزادی شریعتی از زندان با وساطت الجزایری ها دروغ بوده و چون با ساواک همکاری کرد، از زندان آزاد شد. اتفاقا برای ادعای آخرش دلیل آورد و گفت اینکه می گویند شاه پس از امضای قرارداد الجزایر با صدام حسین در مارس 1975، شریعتی را به خواست الجزایری ها آزاد کرد، دروغ است، چرا که شریعتی سال قبل از آن آزاد شده بود. به گفته عباسی، شریعتی 11 ماه و نیم قبل از قرارداد الجزایر آزاد شده بود. او این طور محاسبه کرده بود که اختلاف تقویم شمسی و میلادی 621 سال است و شریعتی چون در سال 1353 از زندان آزاد شده، می شود سال 1974 میلادی و یک سال پیش از قرارداد الجزایر. اما اشتباه او همین جاست. از 11 دی (آغاز سال نو میلادی) تا اول فروردین (آغاز سال نو شمسی) اختلاف سال میلادی و شمسی 622 سال می شود. من تقویم سال 1353 را هم آوردم که اسفند 1353 مطابق است با مارس 1975 و این نشان می دهد آزادی شریعتی همزمان با قرارداد الجزایر بود. داستان شب آزادی شریعتی را من از آقای میناچی شنیدم. اما آنچه خود آقای دکتر شریعتی نقل کرده اینست که پیش از آزادی آمدند و گفتند بیا و درباره مارکسیسم مصاحبه کن و من دریافتم که منظورشان چیست و چون به مجاهدین، مارکسیست اسلامی می گفتند منظورشان مشخص بود. در جواب گفتم من بلد نیستم. به قول آقای معادیخواه نمی گوید نه انجام نمی دهم، می گوید بلد نیستم. در حالی که حامد الگار، نویسنده کتاب ریشه های انقلاب اسلامی می گوید شریعتی تنها کسی است که در ایران صلاحیت بحث درباره مارکسیسم و سوسیالیسم را دارد. حتی اریک رولو، دبیر سیاسی روزنامه لوموند را می فرستند تا شریعتی را وادار به صحبت کند، اما او قبول نمی کند. من اشتبا ها و آن هم به دلیل آنچه به صورت شایعه شنیده بودم، نقل کردم که آقای دکتر احسان نراقی هم به عنوان واسطه ساواک به زندان رفته بود تا شریعتی را راضی به انجام مصاحبه کند اما خود دکتر نراقی آن را به شدت تکذیب کرد، من هم به شدت ادعای سابق خود در این باره را تکذیب می کنم که انشاءلله در چاپ جدید کتاب خاطراتم همگام با آزادی آن را اضافه می کنم. شاید آقای نراقی در آن زمان چنانچه خودش می گوید برای فرصت مطالعاتی به خارج از کشور رفته بود. به هر حال شریعتی آزاد شد و به دعوت دانشجویان دانشگاه اصفهان به آنجا رفت و سخنرانی ای ایراد کرد با همان موضوع انسان، اسلام و مکاتب مغرب زمین . پس از این سخنرانی، هنگامی که قرار بود متن تکثیر شود، ساواک مطلع می شود و مامورینی به چاپخانه می فرستد و تمام متون چاپ شده را جمع می کند و با خود می برد، به صورتی که دانشجویان می گفتند حتی یک نسخه از آن را در دست ندارند. عزت الله خلیلی، عضو هیات موتلفه پیش از انقلاب تعریف می کرد: در زندان شاهد بودم که احمد رضا کریمی، فردی تحصیلکرده و خوش ذوق که زمانی با مجاهدین خلق همکاری می کرد و سپس جدا شد، شروع کرد به معرفی افراد به ساواک، طوری که پیغام دادند با هر کس که سلام علیک داشته، معرفی کرده و آن ها منتظر بازداشت بودند. گفته شد کریمی 199 نفر را لو داده که وقتی به پدرش گفتند، جواب داد پسرش 199 نفر را لو نداده، 123 نفر را به ساواک معرفی کرده است! کریمی را موظف کرده بودند که متن سخنرانی شریعتی را دستکاری کرده و به میل آن ها تغییر دهد. پس از آن این متن را به کیهان دادند تا منتشر کند. در همین رابطه، دنبال آقای شریعتی بودیم که ببینم کجاست، شنیدیم که به خانه حاج مانیان، یکی از مدیران حسینیه ارشاد رفته است. ما هم به آنجا رفتیم. جمعیتی در آنجا بودند. آیت الله بهشتی هم حضور داشت. آقای بهشتی از شریعتی پرسید: جناب آقای شریعتی من و دیگر دوستان این سوال را در ذهن داریم ولی آ ن ها رویشان نمی شود از شما بپرسند، اما من می پرسم، آیا شما خودتان این مقالات را به روزنامه کیهان داده اید یا خودشان از جایی دیگر به دست آورده اند؟ شاهد بودم که دکتر شریعتی دقیقه ای سکوت کرد و سرش را پایین انداخت، بعد به بهشتی نگاه کرد و گفت: من از دوستان گله دارم که چنین گمانی در ذهنشان نسبت به من هست که ممکن است خودم داده باشم. آقای بهشتی، جوان ها به خصوص جوانان مسلمان راه خود را پیدا کرده اند، شریعتی بمیرد یا با ساواک سازش کند جوانان ما راه شان را ادامه می دهند. غلامعلی خوشرو: در تایید این حرف خاطره ای به ذهنم می رسد، من زمانی معاون بین الملل وزارت امور خارجه بودم. یادم هست در حاشیه یکی از جلسات سازمان کنفرانس اسلامی در مالزی، در فرصت شام، با وزیر امور خارجه الجزایر قدم می زدیم و درباره انقلاب دو کشور و شباهت ها و تفاوت های آن ها صحبت می کردیم. ایشان هم ماجرای آزادی شریعتی به درخواست بوتفلیقه را تعریف کرد. پس از این حرف دیگر قضیه برای من مسجل شده بود و اگر می دانستم روزی این مساله مورد بحث قرار می گیرد حتما از او سندی در صحت این گفته می گرفتم تا امروز به آن استناد کنم. میان ورود شاه به تهران و آزادی دکتر شریعتی 13 روز فاصله بود. هیچ تعهدنامه و اعترافی هم از دکتر شریعتی گرفته نشد و حتی روال عادی قانونی نیز جهت آزادی وی طی نشد، در حالی که این فاصله زمانی فرصت کافی برای ساواک جهت اخذ این گونه تعهدات فراهم می کرد. نگرفتن هیچ گونه تعهدی از دکتر شریعتی چه چیزی را نشان می دهد؟ جعفری: روال قانونی زمانی مطرح است که زندانی پس از طی دوره محکومیت آزاد شود. اما آن زمان پس از پایان دوره حبس، زندانی را آزاد نمی کردند و به قول آقای معادیخواه، دوره ملی کشی بود. هر چند اگر برای فردی دادگاه تشکیل نشود، روال قانونی نیز برای او طی نمی شود و ساواک با او هرگونه که می خواست، رفتار می کرد. منصوریان: گرچه آقای دکتر شریعتی 13 روز پس از دستور شاه آزاد می شود، اما باید دقت داشت همانطور که آقای جعفری گفتند، طی کردن روال قانونی برای کسی مطرح است که محکوم شده باشد، نه کسی که در بازداشت ساواک است. کسی که حکم دارد، می رود تعهداتی را امضاء می کند، سند ملکی و وثیقه برای آزادی او می آورند که این مراحل زمان بر است، اما آزادی دکتر شریعتی، طبق عرف و روال طبیعی نبود. شرایط شریعتی به گونه ای بود که پس از دستور آزادی مدت زمانی را برای اخذ اعتراف، همکاری یا درخواست عفو در زندان گذراند. مگر ساواک که آنقدر هزینه بر سر بازداشت شریعتی پرداخته بود حاضر می شد او را به این راحتی آزاد کند؟ مشخصا نصیری و حسین زاده و دیگران به سراغش می رفتند که او را به چنین کاری وادارند و شاید خود شاه هم این افراد را بازخواست می کرد که حالا من دستور آزادی شریعتی را دادم، چرا شما تلاش نکردید که از او درخواست عفو بگیرید، یعنی هزینه را به گردن زندانی بیندازند. اما شریعتی عاقل تر و زرنگ تر از این حرف ها بود و توفیقی برای ساواک حاصل نشد که مطالبی بر ضد مارکسیسم و مجاهدین از شریعتی بگیرند. این روالی است که در تمام زندان ها مطرح بوده و این تناقضات برای کسی ایجاد می شود که زندان نکشیده است. بر این اساس مطمئن باشید که عامل آزادی دکتر شریعتی، آقای بوتفلیقه بوده و این آزادی جایزه امضای قرارداد الجزایر بین ایران و عراق بوده و شاه هم طبق قولی که به بوتفلیقه داده بود در فرودگاه این دستور را به مسئولان ساواک می دهد. این کلام را هم در رابطه با زمان آزادی از خود دکتر شریعتی شنیدم که تعریف می کرد: روز بیست و نهم اسفند که به خانه آمدم یکی از این جیگی جیگی ننه خانم ها (مشهدی ها به حاجی فیروز می گویند) را از خیابان صدا زدیم و آمد در حیاط خانه و شروع کرد به شادی کردن. اگر خود پوران خانم هم بودند، حتما این را تعریف می کردند. پس زمان دقیق آزادی همان روز 29 اسفند 1353 بود. معادیخواه: اگر بخواهیم به روال عادی استنتاج های تاریخی نگاه کنیم دلیل خیلی محکمی برای تعیین کننده بودن نقش بوتفلیقه در آزادی دکتر شریعتی وجود دارد. برای اثبات یک رخداد تاریخی شواهد زیادی مطرح می شود. اصل این قضیه که مرحوم دکتر شریعتی با مداخله بوتفلیقه آزاد شد از میان روایت های جا افتاده و خیلی مشهوری است که شواهدی هم برای آن پیدا شده است. اما اگر کسی با تاریخ سر و کار داشته باشد و سرد و گرم چشیده باشد، می تواند به این صورت در مورد همه این شواهد اما و اگر بیاورد که همه این شواهد درست اما قبل از این ها می تواند گفت و گو و هماهنگی در کار باشد. روش نفی یک مساله با روش اثبات آن متفاوت است. اثبات راحت است و برای آن یک سند کافی است، اما برای اینکه بخواهیم بگوییم امری نبوده یا رخ نداده باید عالم الغیب و الشهاده باشیم. اگر آقای محمد صدر از بوتفلیقه در این باره سوال کرده به فرض که بوتفلیقه این کار را نکرده باشد، خوب طبیعی است که بگوید دکتر با توصیه من آزاد شد، چون برای او افتخار است و به هر حال در یک کشور مشهور شده و همه این را به حساب او گذاشته اند پس چرا خودش آن را نپذیرد. برای بنده زیاد اتفاق افتاده که به لحاظ اسناد تاریخی امور صد در صد مسلم را دیده ام که اتفاق نیفتاده اند. به هر حال نفی یک چیز، خیلی کار سختی است. بنابراین معتقدم به فرض اینکه همه این شواهد هم مخدوش باشند، از نظر بنده این موضوع در مقوله مقاومت نکردن نمی گنجد. اگر کسی به هر دلیل هنگام گرفتار شدن به دست جریانی همچون ساواک به این نتیجه برسد که امتیازی بدهد، امری کاملا متعارف است و من این را هیچ نقطه سیاهی برای هیچ کس نمی دانم. ولی در عین حال همه این شواهدی که درباره آزادی شریعتی مطرح است شواهد قاطعی است و در واقع آن طرف باید اثبات کند که چنین چیزی وجود نداشته است. یعنی در واقع در اینجا جای منکر و مدعی عوض شده است. دکتر شریعتی نباید اثبات کند که من این کار را انجام نداده ام، کسی که می گوید او با ساواک همکاری کرده است باید برای مدعای خودش دلیل و سند بیاورد. گرفتاری ما در حال حاضر این است که شرایط طوری نیست که همه به سندهای بعد از انقلاب دسترسی داشته باشند. عده ای به اسناد زیادی دسترسی دارند و بعضی هم به هیچ سندی دسترسی ندارند و موازنه ای در این میان وجود ندارد. گذشته از این ها روایت های تاریخی با مشکلاتی همراه است. مثلا بنده و آقای جعفری در جلسه ای که اتفاقا مرتبط با دکتر شریعتی بود شاهد صحنه ای بودیم اما الان بنده از آن یک روایت دارم و آقای جعفری روایت دیگری دارند و بخشی از روایت ایشان اصلا برای من تعجب آور است. قبلا من فکر می کردم ایشان خلاف واقع می گوید اما الان فهمیده ام که ذهنیت هر کس نقش اساسی در ثبت وقایع ایفا می کند. مثلا در جلسه ای که دکتر شریعتی درباره شهید سخنرانی کرد و اینکه چرا شهید مقدس است، مناقشه ای پیش آمد و در حین گفت و گو ضمن این مناقشه، آقای میرحسین موسوی وارد صحنه شد و به عنوان دفاع از دکتر شریعتی به من حمله کرد. آنجا بنده جمله ای گفتم، یک تعبیری راجع به همین موضوع مارکسیست ها به مرحوم طالقانی نسبت داده شد، من در جواب او گفتم کسی که می گوید مارکسیست ها نجس هستند نمی تواند این حرف را بزند. بعدا در ذهن ایشان این برداشت به وجود آمد که بنده یک فتوایی از اوین آورده ام. به هر حال از آنجایی که حدود بیست سال است که کار اصلی من ورق زدن منابع تاریخی است دیگر به هیچ وجه مساله ای را صد در صد رد یا اثبات نمی کنم. اما در مورد این قضیه اگر کسی نسبتی می دهد او باید دلیل بیاورد. آن موقع هم موضع دکتر شریعتی این بوده که ساواک به هر طریق مطلبی از من پیدا کرده و دستکاری و پخش کرده اند. تنها چیزی که می توان گفت این است که آن موقع دکتر شریعتی در شرایطی بوده که نمی توانسته فریاد بزند و بگوید که این ها دروغ است و من چنین چیزی ننوشته ام. منصوریان: شریعتی ضد مارکسیسم نبود/ جعفری: با مارکسیسم مخالف بود میزگرد بررسی آزادی دکتر شریعتی از زندان- 4 تاریخ ایرانی: نسبت علی شریعتی با مارکسیسم چه بود؟ آیا چنانکه رسول جعفریان در کتاب جریان ها و سازمان های مذهبی - سیاسی ایران نوشته شریعتی با مارکسیسم رابطهٔ عشق - نفرت داشت؟ و در تشریح این نظر نوشته: او از سویی می پذیرفت که بدون شناخت از مارکسیسم نمی توان جامعه و تاریخ جدید را درک کرد اما از سوی دیگر، به ویژه از آن روی که مارکسیسم بعد معنوی انسان را پایمال می کند، از آن انتقاد می کرد. و آیا چاپ مقالاتی در نقد مارکسیسم در کیهان یکی از عواملی بود که سبب شد تا ساواک شریعتی را از زندان آزاد کند؟ چنانکه در اسناد ساواک به صراحت آمده که شاه به طور مستقیم دستور چاپ نوشته های دکتر شریعتی که در نقد مارکسیسم و نیز دربارهٔ ناسیونالیسم ایرانی نوشته بود را داده است. عبدالمجید معادیخواه، محمد مهدی جعفری و خسرو منصوریان در میزگرد تاریخ ایرانی با عنوان دکتر شریعتی چرا و چگونه از زندان آزاد شد؟ به این سوالات پاسخ داده اند: *** آقای معادیخواه، با توجه به فعالیت های شما در حوزه تاریخ، اسنادی مثل اسناد ساواک چقدر قابلیت استناد در راستای شناخت شخصیت ها را دارند؟ این اسناد چقدر قابلیت پذیرش دارند، چون در مورد دکتر شریعتی اسناد ساواک چندان چیز مثبتی را نشان نمی دهند؟ معادیخواه: به تعداد هر سند پاسخ متفاوتی وجود دارد. یعنی نه می شود گفت هر سند چیزی را ثابت نمی کند و نه می شود گفت هر سند همه چیز را ثابت می کند. حوزه ای در روش شناسی تاریخ مربوط به همین می شود که اسناد چقدر قابل استناد هستند. به هر حال قدر مسلم نمونه هایی وجود دارد که نمی شود تنها به یک یا دو سند استناد کرد. در مورد دکتر شریعتی هم وقتی می توانید به اسناد ساواک استناد کنید که همه آنچه در مورد ایشان وجود دارد در اختیار ما باشد. مثلا من روز قبل در جلسه بازجویی چیزی نوشته ام و امروز چیز دیگری و فردا هم مطلب متفاوت دیگری. هنگام بررسی اسناد اگر هر سه جلسه در کنار هم نباشند ممکن است محتویات اسناد یک جلسه غلط انداز باشد و انسان را به بیراهه ببرد. بنابراین وقتی کسی می خواهد از سندی استفاده کند باید همه مواردی که در تفسیر این مطلب و رمزگشایی از آن به کار می آید در اختیارش باشد. از این ها گذشته مساله دیگر نویسنده این مطالب است، یعنی حتی اگر ما همه اسناد دکتر شریعتی را در اختیار داشته باشیم باز هم کافی نیست. چون در مورد هر کدام از این اسناد توضیح نویسنده می تواند چیزی را کم یا زیاد، پررنگ یا کم رنگ کند. به علاوه مجموعه فضایی که این متن و سند در آن نوشته و تنظیم شده هم مهم است. در کنار یک متن باید ده ها عامل دیگر را در نظر گرفت تا بتوان از آن مطلبی فهمید، اما اینکه دو سطر از یک متن را برداریم و از آن نتیجه گیری کنیم، روش تاریخی نیست و به یک نوشته نمی شود استناد کرد. منصوریان: من ضمن تایید فرمایشات آقای معادیخواه چند ملاک را به خصوص برای نسل جوان بعد از انقلاب بیان می کنم. آیا اسناد سفارت آمریکا گزینشی انتخاب و منتشر شد یا خیر؟ آیا یک گروه سیاسی با انگیزه حذف یک گروه سیاسی دیگر و به اثبات نشاندن یک سری ادعاهایی که دست کم ملت ایران می دانند واقعیت و حقیقت آن ها چیست، دست به این کار زد یا نه؟ نمونه دیگرش قانون اساسی است. مگر قانون اساسی فقط و فقط شامل تعهدات مردم نسبت به اولیا امور است؟ پس حقوق ملت در کجا قرار می گیرد؟ ببینید چقدر از این قانون اجرا می شود؟ به هر حال بحث گزینشی بودن در میان است. وقتی قلم به دست دوست باشد آنچه می خواهد می نویسد و وقتی به دست دشمن افتاد هر آنچه نمی خواهد نمی نویسد. ولی ساواک آنگونه که روح الله حسینیان ، رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی نوشته موفق می شود با انتشار این مقالات دست کم این ذهنیت را ایجاد کند که دکتر شریعتی با ساواک همکاری کرده است. حسینیان این گونه توضیح داده است: شریعتی مجدداً در بازجویی های خود به تکرار پاسخ های گذشته پرداخت و هدف خود را مبارزه با روحانیون ، نفی مارکسیسم ، مبارزه با خودباختگی و غرب زدگی و ارتجاع مذهبی اعلام کرد؛ اما ساواک از سخنان وی قانع نشد و وی را وادار کرد برای اثبات ادعای خود کتابی را در زندان علیه مارکسیسم تألیف نماید. طبق گزارش ساواک علی شریعتی پس از زندانی شدن به تدریج متوجه شد که چگونه از آثارش سوءاستفاده و سوءبرداشت شده است ؛ لذا پس از مذاکرات مفصلی که با او صورت گرفت ، سرانجام کتابی تحت عنوان "انسان ، اسلام و مکتب های مغرب زمین " نوشته که طی آن شدیداً مارکسیسم و مارکسیسم اسلامی را مورد تخطئه قرار داده و در این کتاب به طور جامع و مستدل تمامی جنبه های تشابه احتمالی مارکسیسم و اسلام را رد و تضاد کامل آن را به اثبات رسانیده است . ساواک ابتدا تصمیم گرفت که دو هزار نسخه از این کتاب را به صورت "پلی کپی و به طرق مقتضی توزیع و در تجدید چاپ با تیراژ وسیعی پخش گردد." ساواک که از این موفقیت خود به وجد آمده بود، تألیف کتاب را به "شرف عرض مبارک شاهانه " اطلاع داد و شاه "موافقت فرمودند کتاب زود تر چاپ شود و بهتر است قبلاً به عنوان پاورقی روزنامه ها به مرور منتشر شود." با اینکه شاه دستور چاپ این کتاب را صادره کرده بود، با یک تأخیر دو ساله اولین شمارۀ این نوشته تحت عنوان اسلام ضد مارکسیسم در 1354/11/26 در کیهان به چاپ رسید. (چهارده سال رقابت ایدئولوژیک در ایران، روح الله حسینیان، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی) منصوریان: قبل از آزادی دکتر شریعتی از زندان، خانمی که مستخدم منزلشان بود و در غیاب مادرش پرستاری از مونا (دختر کوچک شریعتی) را برعهده داشت فوت کرده بود. خانم پوران شریعتی که طبیعتا فرزندش مونا را پیش این پرستار می گذاشت و برای تدریس به مدرسه می رفت، برای نگهداری از دخترش دچار مشکل شده بود. اتفاقا به مهد کودک ما مراجعه کرده بود و مدیر داخلی طبق معمول اسم مونا را در لیست انتظار گذاشته بود، چون نمی دانست که او همسر شریعتی است. بعد از مدتی آقای مهدی حکیمی در مشهد به من گفت: چرا تو فرزند دکتر شریعتی را در مهد کودک نپذیرفتی؟ من تعجب کردم، از مشهد به تهران آمدم و به منزل دکتر شریعتی رفتم و مونا را برداشتم و به مهد کودک بردم، به این ترتیب مونا بعد از آزادی پدرش به مهد کودک آشیانه آمد. از آنجا که ساواک، شریعتی را بعد از آزادی سایه به سایه دنبال می کرد و او نمی توانست مثل سابق فعالیت داشته باشد، من به شریعتی گفتم با این وضع، تو می پوسی. لذا پیشنهاد کردم که چند نفر از دوستان و رفقای خیلی مطمئن را به منزلمان دعوت می کنم و تو از خانه بیرون بیا. شریعتی حدود ساعت ده و یازده شب بود که به منزل ما در انتهای خیابان پرچم آمد و تا دمدم های صبح برای جمع کوچک دوستان صحبت کرد. علاوه بر خانواده دکتر شریعتی، مرحوم دکتر سامی، همسر و مادر همسر دکتر شیبانی، مرحوم هاله سحابی، سیدمهدی جعفری و دیگران هم بودند و اتفاقا یک شب رحمان هاتفی را هم دعوت کردم برای اینکه در حقیقت بتوانم آن نوشته ها را از رحمان بگیرم. این ها همه مستند عینی است و نقل از کسی نیست. این قضیه (یعنی انتشار مقالات) در تابستان سال بعد از آزادی از زندان، یعنی در تابستان 54 اتفاق افتاد. بنابراین این تاریخی که گفته شده برای انتشار مقالات در26 بهمن 1354 صحیح نیست. بالاخره دیدگاه دکتر شریعتی ضد مارکسیستی بوده یا خیر؟ منصوریان: پاسخ من که شاگرد کانون نشر حقایق اسلامی بودم و با خود دکتر شریعتی در ارتباط بودم این است که خیر، او مارکسیسم را قبول نداشت. اصلا کانون نشر حقایق اسلامی تنها سنگر مبارزه با توده نفتی ها بود. تا زمانی که این کانون توسط استاد شریعتی تاسیس نشده بود، توده ای ها همه جا را قبضه کرده بودند. اعضای کانون از نظر مشی و ایدئولوژی مخالف مارکسیسم بودند و آن را مقابل اسلام می دیدند، ولیکن همه می دانند که یک روشنفکر مذهبی آن هم با دانش سیاسی- تاریخی و جامعه شناسی که دکتر در سوربن آموخته و در همکاری با جبهه آزادیبخش الجزایر بود، نمی بایست با هیچ اندیشه ای ضدیت کند. جعفری: همانطور که آقای منصوریان هم اشاره کردند، دکتر شریعتی اصلا ضد مارکسیسم نبود ولی با مارکسیسم مخالف بود. ایشان معتقد به ایدئولوژی اسلامی بود که کاملا هم با مارکسیسم منافات دارد. تاریخ ادیان دکتر شریعتی گواه بر این است که ایشان تا چه میزان نظر وسیع و سهله و سمحه ای به همه ادیان دارد. شخصی که در این زمینه تحقیقاتی هم کرده بود به من می گفت تاریخ ادیانی که دکتر شریعتی درس داده و گفته اصلا با بعضی از سخنرانی هایش سازگار نیست. گفتم این طبیعی است. کسی که تاریخ ادیان می گوید باید صرفا واقعیت ادیان را توضیح بدهد نه اینکه مثلا وقتی به کنفوسیوس رسید شروع کند به بد و بیراه گفتن و قضاوت درباره آن. دکتر شریعتی واقعا در این زمینه ها مطالعه کرده بود و مارکسیسم را هم همین طور معرفی می کرد. اما ساواک این را نمی خواست. ساواک می خواست او بگوید که مجاهدین مارکسیست شده اند و از اول هم این ها مارکسیست بوده اند و دروغ می گفتند که مسلمان هستند و لذا اسلام پوششی برای فریب دیگران بوده است. دکتر شریعتی در مقابل این موضوع مقاومت می کرد. انتشار مقالات و دست بردن در آن ها بهترین وسیله بود تا ساواک بگوید که دکتر شریعتی ضد مارکسیسم است و مجاهدین هم مارکسیست هستند. اتفاقا آقای خسروشاهی اصل کتاب انسان، اسلام و مکتب های مغرب زمین را چاپ کرد. حجم آن جزوه خیلی کم بود و ایشان می گوید من همه سخنرانی های دکتر شریعتی را چاپ کردم. دکتر شریعتی با مارکسیسم مخالف بود اما نه آن گونه که ساواک می خواست با انتشار مقالات در کیهان نشان دهد. معادیخواه: البته در مقاله ای که در کیهان چاپ شد بحث مجاهدین مطرح نبود. فقط بحث کلی انسان، اسلام و مکتب های مغرب زمین بود. اما آن موقع ساواک دو هدف را از انتشار این مقالات دنبال می کرد. اول اینکه بهانه به دست اردوگاه چپ و گروه های مارکسیستی می افتاد تا سمبل جوانان مسلمان را متهم به همکاری با ساواک کنند و دوم شکستن شخصیت و کاریزمای دکتر شریعتی در میان گروه های مبارز بود. به هر حال در مورد آزادی شریعتی همه قرائن همان طوری است که دوستان گفتند اما برای من اگر روزی صد در صد روشن شود که طی یک داد و ستدی چنین اتفاقی افتاده باز هم این موضوع امر منکَری نیست. جعفری: در تایید گفته های آقای معادیخواه باید بگویم که در مجلس اول هنگام بررسی اعتبارنامه ها، نماینده ای علیه اعتبارنامه نماینده ای دیگر (که هر دو هم به رحمت خدا رفته اند) گفت که وقتی این شخص در زندان بوده به ساواک تعهد سپرده که من دیگر فعالیت سیاسی نمی کنم. آقای شجونی هم که آن موقع نماینده بود همان جا فریاد زد و گفت: ما آنقدر از این تعهدات نوشتیم که خطمان زیبا شده . خود من هم وقتی دستگیر شده بودم، آمدند گفتند تو آزادی و ما هیچ مدرکی علیه تو نداریم. ولی تو چیزی بنویس که اگر کسی نزد تو آمد و تو را به مبارزه دعوت کرد او را به ما معرفی کنی. من از همان جا به سلولم برگشتم و گفتم من هرگز چنین چیزی نمی نویسم و همین جا می مانم. دو روز بعد دوباره مرا خواستند و گفتند دست کم بنویس که من دیگر فعالیت سیاسی نخواهم کرد. من هم نوشتم که دیگر کاری به کار سیاست ندارم و بعد هم آزاد شدم و مبارزه خود را ادامه دادم. خوشرو: مساله مارکسیسم در آن شرایط (چون من آن موقع دانشجوی دانشگاه تهران و خیلی هم درگیر این مسائل بودم) را نباید با وضعیتی که الان هست مقایسه کرد. زمانی که کتاب ابوذر غفاری خداپرست سوسیالیست نوشته می شد در دنیا تفکر چپ حاکم بود و همه جنبش های آزادیبخش از آن الهام می گرفتند. دکتر شریعتی هم طبیعتا علاقه وافری شاید بیش از آنکه به آزادی داشته باشد به عدالت داشت و عدالت محوری ترین عنصری بود که در کلامش وجود داشت. گفتمان های امروز بیشتر حول محور آزادی است اما آن موقع عدالت عنصر اساسی بود و البته دکتر شریعتی همیشه عدالت و آزادی و معنویت را در کنار هم آورده و می خواست تعادلی بین آن ها برقرار کند. اندیشه های دکتر شریعتی مبارزه جو و آگاهی بخش و عدالت محور بود. بعد که سازمان مجاهدین خلق به تغییر مواضع ایدئولوژیک روی آورد، همه متحیر شدند و به طور کلی مساله فرق کرد. این یک نکته است که باید به آن توجه کنیم. نکته دیگری که این روز ها در گفته های فرخ نگهدار می دیدم این بود که او می گفت رژیم شاه توهمی داشت و فکر می کرد تمام این مبارزه ها مارکسیستی است، ما (چریک های فدایی خلق) هم دچار چنین توهمی بودیم و این را باور کردیم و این باعث بدبختی و ریشه کن شدن مارکسیسم در ایران شد. بیشتر اعضای ما کشته شدند بدون اینکه ما آلترناتیوی برای رژیم شاه باشیم. تنها کسی که به واقعیت شرایط پی برده بود، بیژن جزنی بود. نگهدار می گفت: جزنی در سال 54 گفته بود که اگر خبری شود آیت الله خمینی بدیل است و وضع را به دست خواهد گرفت، اما همه ما به این حرف او پوزخند زدیم. این توهمی بود که خود ساواک داشت و برای همین سعی می کرد از دکتر شریعتی و هر کسی کلمه ای علیه مارکسیسم بگیرد و استفاده کند. به نظر من ساواک هم سرش کلاه رفته بود. برای اینکه اصلا نفهمیده بود که این سد از کجا می شکند و این سیل از کجا رژیم شاه را خواهد برد. اصلا وقتی که سیل آمد نیروهای کمونیستی جایی نداشتند که بخواهند عرض اندام کنند. آن زمان ما گروهی بودیم که مباحث دکتر شریعتی در تاریخ ادیان را از نوار پیاده می کردیم. اتفاقا در آنجا مباحث خیلی خوب تحلیلی درباره مارکسیسم انجام شده بود. با این وجود چون ما همیشه به نوشته اسلام، انسان و مکتب های مغرب زمین مشکوک بودیم هیچ وقت به اندازه بقیه آثار آن را به صورت تحلیلی نخواندیم. ولی تا آنجا که من خواندم خیلی نتوانستم پیدا کنم که کدام بخش آن دستکاری شده است. این متنی هم که آقای خسروشاهی چاپ کرده فکر نمی کنم متن اصلی باشد... جعفری: ظاهرا از کیهان گرفته است. خوشرو: یکی از دوستان ما در همان تعطیلات عیدی که دکتر شریعتی مهاجرت کرد و رفت، دکتر شریعتی را می بیند و آنجا بحثی می شود و دکتر شریعتی می گوید این هم که ادعای دوستی با ما می کند (منظور آقای خسروشاهی است) نمی دانم چرا این را چاپ کرده است. او هم می گوید خسروشاهی چیز بدی در آن ندیده است. به هر حال اگر بخواهیم نظرات دکتر شریعتی را درباره مارکسیسم بدانیم به نظرم همان بحثی که در انتهای تاریخ ادیان مطرح کرده خیلی مهم است. برای من به عنوان کسی که همین دغدغه ای که امروز شما دارید را داشتم، ملاک اصلی آن بود که ببینیم شریعتی بعد از اینکه از زندان آزاد شد، چه زمانی حرف می زند و چه می گوید. وقتی من سخنرانی حر را شنیدم مثل این بود که خون تازه ای در رگ های ما بجوشد. شاید اولین کسی که حر را پخش کرده باشد من بودم، بلافاصله پس از اینکه این سخنرانی انجام شد من در قم آن را از نوار پیاده، چاپ و توزیع کردم. معادیخواه: نه با عصمت از شریعتی یاد کنیم نه با خیانت/ جعفری: وقت نقد شریعتی رسیده است میزگرد بررسی آزادی دکتر شریعتی از زندان-5 تاریخ ایرانی: باور دوستان و همرزمان سابق علی شریعتی نسبت به دیروز و امروز او چگونه است؟ کسانی که در پرده فکر و پهنه عمر شریعتی زیسته اند و فارغ از تبلیغات و شبهات رژیم شاه درباره ارشادگر حسینیه ارشاد، تنها کلام و حتی سکوت او را باور دارند که مگر نه اینست که شریعتی گفت: در مملکتی که فقط دولت حق حرف زدن را دارد، هیچ حرفی را باور نکنید. محمد مهدی جعفری، عبدالمجید معادیخواه و خسرو منصوریان در بخش پایانی میزگرد تاریخ ایرانی با عنوان دکتر شریعتی چرا و چگونه از زندان آزاد شد؟ نسبت امروز خود با همرزم دیروز را تشریح می کنند. *** شما امروز با شریعتی که گفته بود ویرانه ای بزرگ هستم که مردم از همه رنگی و همه نیازی می آیند و از من هرچه را بتوانند و بخواهند بر می گیرند و می برند چه نسبت فکری و عاطفی دارید؟ با او که از تنهایی به میان مردم می گریخت و از مردم به تنهایی پناه می برد. معادیخواه: من حدود ده تا از سلول های قزل قلعه را رفتم و چند تا از سلول های کمیته مشترک را هم تجربه کرده ام. شاید به جرات بتوان گفت که هیچ سلولی نبود که این جمله معروف آنان که رفتند، کاری حسینی کردند. آنان که ماندند باید کاری زینبی کنند، وگرنه یزیدی اند بر دیوار آن حک نشده باشد. زندانی به هر زحمتی سعی کرده بود این جمله را بر دیوار حک کند. این نشان دهنده تاثیری بود که ادبیات دکتر شریعتی بر قشر مبارز داشت. با این حال با همه ارزشی که برای دکتر شریعتی قائل هستم، اما امروز به یک باوری رسیدم و آن این است که برای ما در مجموع ضرر کاریزماسازی خیلی بیشتر از نفع آن بوده است. شاید امروز اگر دکتر شریعتی بود در این بخش با ما همدلی می کرد. بالاخره دکتر شریعتی اندیشمندی با ذوق بوده که روزی نسل جوان جامعه ایرانی به او اقبال نشان داده و تاثیر کم نظیری بر تاریخ این کشور گذاشته است. امروز ما هستیم و آنچه که از قلم و بیانش به یادگار مانده است. نه با عصمت از او یاد کردن صحیح است و نه اگر منصف باشیم اتهام خیانت برازنده اوست. شریعتی نمی خواست حتی به یک فرد ضربه بزند، چه رسد به دین و اسلام و ایران. جعفری: بحثی در قرآن به نام ناسخ و منسوخ وجود دارد. علامه طباطبایی در المیزان می فرمایند آیه منسوخ نمی شود، زیرا اگر منسوخ شود باید از قرآن بیرون بیاید و ما اعتقاد داریم که این آیات همیشه می مانند. اما آیه در شرایط خاص حکمی داده که ممکن است آن شرایط عوض شود. در آن صورت حکم آن آیه هم موقتا تعطیل می شود. یعنی اگر شرایط دوباره برقرار شود آن حکم هم ساری و جاری خواهد بود. این در مورد گفتار خداوند است که امری جاودان است. اما در مورد گفتار بشر هم همین طور است. دکتر شریعتی در برهه ای از زمان طلوع کرد که ایران سخت به آن نیاز داشت. پیام و رسالتی داشت و در واقع رسالتش را به خوبی به اجرا درآورد. اما خودش همیشه می گفت وقتی تریبون به دست من بیفتد هرچه دارم می گویم، چون فکر می کنم که دیگر این فرصت برای من پیش نخواهد آمد. اگر فرصت دیگری برای من پیش بیاید همان حرف را یا تصحیح می کنم یا تکمیل می کنم و یا نکته تازه دیگری را مطرح می کنم. طبیعی است که دکتر شریعتی مثل یک آدم شتاب زده ای که می خواهد از فرصت ها استفاده کند دچار اشتباهاتی هم شده باشد. بار ها در طول این 34 سال از بنده پرسیده اند که دکتر شریعتی هیچ اشتباهی نداشت؟ چرا شما از او انتقادی نمی کنید؟ من پاسخ داده ام که اگر شریعتی اشتباهی داشته باشد ما اتفاقا بیش از دیگران وارد هستیم. اما شرایط اجتماعی اقتضا نمی کند که از او انتقاد کنیم. چرا که از این نقد ها سوءاستفاده می شود. اگر شرایط سالمی ایجاد شود ما خودمان اولین کسانی هستیم که نوشته ها و گفته های شریعتی را به نقد خواهیم کشید. اتفاقا من چهار سال پیش در دانشگاه خلیج فارس بوشهر گفتم که دیگر وقت آن رسیده است. ما دیگر نگرانی سوءاستفاده به آن شکل را نداریم، اگرچه الان هم ممکن است سوءاستفاده هایی صورت گیرد. ما واقعا دکتر شریعتی را رسولی می دانیم که برای مدتی در ایران رسالتش را انجام داد اما این رسالت پایان یافته نیست، چون ممکن است آن شرایط دوباره برقرار شود. الان مدتی است که مردم به این فکر افتاده اند که اصلا انقلاب چیز درستی است یا نه. خیلی ها هم معتقدند که اصلاح درست است نه انقلاب. بنده بار ها عرض کرده ام که نه باید دگم بر سر انقلاب ایستاد و نه دگم بر سر اصلاح. در شرایطی انقلاب لازم است و در شرایطی هم اصلاح. هر کدام به جای دیگری به کار برود اشتباه است. الان در آفریقا کتاب های دکتر شریعتی بسیار رایج است. چون آن ها شرایط آن زمان ما را تجربه می کنند. کتاب بازگشت به خویشتن در مصر به عربی ترجمه شده و 300 هزار نسخه به فروش رفته است، چون شرایط آن ها چنین ایجاب می کند. بنابراین دکتر شریعتی هم انسانی بود مانند همه انسان های دیگر، منتها زمان را درک کرده بود، پیامی که باید به مردم زمان خودش می داد را به گوش آن ها رساند. البته این گفته ها قابل نقد است اما اصولی در آن هست که آن اصول می تواند در شرایط مختلف برای ما سودمند باشد. منصوریان: من گمان می کنم که هر گاه بخواهیم جغرافیای سخن را نادیده بگیریم، دچار افراط و تفریط می شویم. ما هزینه زیادی بابت مطلق گرایی هایمان داده ایم، فکر می کنم به ویژه نسل بعد از انقلاب همچنان باید تاوان سوءعملکرد و مطلق گرایی اشخاص را بدهد. جز معصوم کسی را مطلق نکنیم. اولین کسی که شریعتی هنگام خروج از این کشور به او زنگ زد من بودم و اولین کسی هم که در این کشور فهمید که دکتر شریعتی کشته شده، باز خود من بودم. ولی یک بار هم نگفته ام شهید شریعتی . آیا واقعا من شریعتی را دوست ندارم؟! شریعتی آن طور که خودش می خواست زندگی کرد و مرد. آخر چرا ما کاتولیک تر از پاپ شده ایم؟! چرا می خواهیم آنچه که خود شریعتی در زندگی اش به آن عمل نکرده را از شریعتی بسازیم؟ او گفت خدایا، چگونه زیستن را به من بیاموز، چگونه مردن را خود خواهم دانست. شریعتی خوب زندگی کرد. چه فرقی می کند که حالا ما بگوییم شهید شد یا نشد. به نظر من این کلام را به او اطلاق کردن حتی اگر خوب زندگی نکرده باشد، به او شخصیت نمی بخشد که به قول خودش بطور بدی از او دفاع می شود. حق مطلب را آنطور که هست ادا کنیم. من معتقدم هنوز جای زیادی دارد که آیندگان بیایند و این مطالب را نقد کنند تا حرف های شریعتی بومی زمان خودشان شده و از آن ها استفاده کنند. خوشرو: دکتر شریعتی وقتی در کتاب انسان، و اسلام به تاریخ روحانیت اشاره می کند می گوید که این افت و خیز ها در تاریخ روحانیت بوده است تا آنکه روح خدا در کالبد صلصال کالفخار روحانیت دمیده شد. همان دوستی که گفتم نوار حر را از دکتر شریعتی گرفته بود، این جمله را به دکتر نشان داده و پرسیده بود منظورت آیت الله خمینی بوده؟ دکتر تاملی کرده و گفته بود چقدر خوب است که آدم اسم خوبی داشته باشد تا این چنین در هنگام سخن گفتن به ذهن متبادر شود. این نوعی همنوایی روحی بوده است. چون می دانید که شریعتی در مورد انسان چه فلسفه ای داشت و آن تمثیلی که از خلق روح در خاک بیان می کند، همین تمثیل در حوزه علمیه و وضعیتی که امام خمینی داشت بکار رفته بود و می گفت شاید در آن زمان این ایده بر زبان من جاری شده بود بدون اینکه خودم هم آن معنی را در نظر داشته باشم. همه می دانند که در دوران مبارزه با رژیم پهلوی چقدر از شریعتی استقبال می شد. ما آن زمان که دانشجو بودیم در انجمن اسلامی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در سال 54، آمار گرفتیم و دیدیم به ازای هر دانشجویی که مراجعه می کرد، نیمی کتاب های دکتر شریعتی را درخواست می کردند و نیمی هم بقیه کتاب ها و من جمله کتاب های مارکسیستی را. به هر حال اینکه مثلا دکتر شریعتی درباره مارکسیسم چه گفته و چه نگفته بعد از 34 سال بیشتر یک عیب یابی و بهانه جویی و عقده گشایی است تا یک تحقیق تاریخی. ...
آنچه که از محمد جواد ظریف نمی دانید
؛در دیپلماسی باید واقع بین باشید و نباید کسی را دوست قلمداد کنید ،ضمن اینکه باید در مقابل همه تظاهر به دوستی کنید زمانی که می خواستند قطعنامه ی اول را علیه ایران تصویب کنند، تصویری از من هست که در کنار سفیر انگلیس می خندم؛ می خواستم به آن ها نشان دهم که کاری که می کنند برای ما آخر دنیا نیست، اما این دلیل نمی شود که من او را آدم قابل اعتمادی بدانم یا کارکردن با وی برای من لذت بخش باشد. ...
